Otto Kuipers van Tresoar in Leeuwarden maakte me attent op brieven die deze Friese, historische schatkamer onlangs had gekregen. Het betrof papieren van de bekende schrijver en dichter Bertus Aafjes (1914 – 1993), bekend van ‘Een voetreis naar Rome’. Otto vroeg of daar ook interesse in had: natuurlijk.
Hij stuurde me enkele bladzijden met gedichten die Aafjes in Friesland tijdens de oorlogsjaren had geschreven. Hij zat namelijk enige tijd ondergedoken in Terband, bij Heerenveen, en in Heerenveen zelf.
Het volgende gedicht schreef hij meteen na de bevrijding:
Uit de concentratiekampen
Zij komen na jaren uit Duitsland weerom;
Geen vliegende vaandels, geen slaande trom:
Eèn golvende zee van rampen,
Kapotgeslagen, gekneusd, bebloed,
Geschonden, gefolterd, mismaakt voorgoed –
Uit de concentratiekampen…
Zij zijn niet met velen, de rest ligt in d’aard;
Maar ons in de hand rust het wrekende zwaard,
Want hoor hen reeds dreunende stampen:
Zij komen na jaren uit Duitsland weerom,
Kapotgeslagen, blind, doof en stom,
Eèn wraakroep tegen het Nazi-dom,
Uit de concentratiekampen…
En ik dacht al lezende aan al die Bolswarders die als gevolg van de oorlog deze niet overleefd hebben. Ze werden op meest gruwelijke wijze vermoord.
Op 27 januari 1945 wordt concentratiekamp Auschwitz bevrijd door het Rode Leger, de Russen. Dat is a.s. 27 januari, op maandag, precies 80 jaar geleden.
Auschwitz werd 27 januari bevrijd door het Rode Leger
Hierbij de namen van in Bolsward geboren joden die de concentratiekampen (met name Auschwitz en Sobibor) niet overleefd hebben. Ik heb helaas geen bijpassende foto’s van de personen in bezit.
In Auschwitz
Mozes Jacob d’Ancona, Bolsward 12-09-1878 – Auschwitz 25-01-1943;
Flip van Delft, Bolsward 03-08-1883 – Auschwitz 21-10-1943;
Rachel de Jongh, Bolsward 29-08-1913 – Auschwitz 19-11-1942;
Rika de Jongh, Bolsward 07-09-1912 – Auschwitz 02-11-1943;
Abraham Simon van der Linde, Bolsward 14-05-1881 – Auschwitz 22-10-1943;
Duifje van der Linde, Bolsward 17-08-1885 – Auschwitz 12-02-1943;
Esther van der Ploeg, Bolsward 03-10-1889 – Auschwitz 14-09-1942;
Abraham Polak, Bolsward 24-09-1885 – Auschwitz 27-08-1943;
Eliazer Polak, Bolsward 27-03-1886 – Auschwitz 16-07-1943;
Mozes Polak, Bolsward 05-11-1881 – Auschwitz 09-11-1942;
Eliazer Schaap, Bolsward 10-09-1879 – Auschwitz 20-01-1945;
Engel Schaap, tweeling met
Martha Schaap, Bolsward 10-09-1875 – Auschwitz 05-02-1943;
Marianne Schaap, Bolsward 09-01-1874 – Auschwitz 22-10-1943;
Elkan van Straten, Bolsward 25-03-1876 – Auschwitz 07-12-1942;
Meijer van Straten, Bolsward 05-11-1861 – Auschwitz 05-02-1943;
Abraham de Wolff, Bolsward 24-05-1887 – Auschwitz, 19-02-1943;
David de Wolff, Bolsward 13-05-1881 – Auschwitz 14-01-1943.
In Sobibor
Een half jaar eerder werd het vernietigingskamp Sobibor door het leger van de Sovjet Unie bevrijd. Daarin vonden 12 joden, geboortig in Bolsward, de dood. Allen in 1943.
Het waren:
Jacobus van den Bergh, Bolsward 15-06-1883 – Sobibor 05-03-1943;
Nathan Michiel Emanuel Blindeman, Bolsward 19-04-1907 – Sobibor 02-07-1943;
Bertha de Jongh, Bolsward 12-01-1915 – Sobibor 21-05-1943;
Jacob de Lange, Bolsward 05-06-1874 – Sobibor 02-07-1943;
Marianne van der Linde, Bolsward 18-10-1877 – Sobibor 07-05-1943;
Salomon Simon van der Linde, Bolsward 22-01-1884 – Sobibor 09-07-1943;
Froukje Polak, Bolsward 14-01-1882 – Sobibor 14-05-1943;
Philippus Polak, Bolsward 21-11-1878 – Sobibor 02-07-1943;
Sientje Polak, Bolsward 29-08-1871 – Sobibor 07-05-1943;
Benjamin van Straten, Bolsward 07-07-1878 – Sobibor 23-04-1943;
Jetje van Straten, Bolsward 16-11-1863 – Sobibor 09-03-1943;
Rebecca de Wolff, Bolsward 22-10-1876 – Sobibor 26-03-1943.
Daar staan ze dan, ongekend geleden, nu onbekend en meest vergeten…
Bovenstaande namen heb ik kunnen noteren in dankbare samenspraak met de onlangs overleden Jack (Jacob) Kooistra (Zwaagwesteinde 24 maart 1930 – Leeuwarden 14 januari 2025). Aan hem is Nederland veel dank verschuldigd vanwege zijn tomeloze inzet om Nederlandse oorlogscollaborateurs te benoemen.
© Willem Haanstra
Mijn dank gaat uit naar Jack Kooistra en Otto Kuipers (zie ook ‘Bolsward in Oorlogstijd’)