(tekst: Tresoar op Liwwadders.nl)
Over Eise Eisinga (1744-1828) is vaak geschreven dat hij een autodidact was. De bouwer van het Planetarium in Franeker zou ‘een eenzaam genie zijn dat zichzelf wiskunde en astronomie leerde’. Een spectaculaire vondst in de collectie van Tresoar rekent voorgoed af met dit beeld.
In de archieven ontdekte Arjen Dijkstra, directeur van Tresoar, een handschrift met de summiere omschrijving ‘Meetkonst van W.W. 4to’. Daarin herkende hij wiskundige opgaven die identiek zijn aan opgaven in Eisinga’s handschriften.
De W.W. op de omschrijving verwijst naar Willem Wytzes, een wolkammersknecht. Hij woonde en werkte in Franeker en volgde daar wiskundelessen aan de universiteit. Wiskunde was het enige vak dat open stond voor studenten die geen Latijn kenden, het waren speciale colleges waar ook een wolkammersknecht aan deel kon nemen.
Vanwege de overeenkomst tussen de opgaven van Willem Wytzes en Eisinga, lijkt het logisch om te veronderstellen dat Willem Wytzes zijn lessen aan Eisinga gaf, op basis van wat hij zelf aan de universiteit van Franeker leerde.
In zijn biografie van Eisinga betoogde Dijkstra al dat een groot deel van de opgaven die Eisinga maakte uit andere boeken kwamen en dat hij les kreeg. Behalve dat er in het handschrift van Wytzes een paar Latijnse termen zijn vervangen door Nederlandse, is vrijwel alles exact terug te vinden in Eisinga’s uitwerkingen.
Hiermee wordt dus duidelijk dat Eise Eisinga niet in isolatie van de universiteit werkte, maar er juist de vruchten van plukte. En dat is natuurlijk een veel mooier en begrijpelijker beeld van het verleden, dan dat van iemand die helemaal alleen zich de wiskunde en astronomie eigen maakte.