In deze artikelenreeks staan de bijdragen van twee sociaal-democratische centraal, Sam de Wolff (1878-1960) en Bart Tromp (1944-2007), beiden geboren in Sneek. Tromps ouders hadden een fotozaak en drogisterij aan de Oosterdijk, waar hij opgroeide. Sam de Wolff bracht zijn jeugd ook door in de binnenstad, en wel aan het Schaapmarktplein. In de nazomer van 2006 sprak ik Bart Tromp aan Universiteit van Amsterdam.
In de jaren tachtig en negentig werd Tromp steeds meer gezien als een linkse criticus van de PvdA, volgens hem, omdat de partij hem rechts passeerde, net als al die lui die vroeger zo ‘links’ waren geweest en nu burgemeester, minister of Kamerlid waren geworden of wilden worden. In 2002 verscheen Tromps grote overzichtswerk, Het sociaal-democratisch programma, 1878- 1979 (Amsterdam, Bert Bakker) ‘Het gegeven dat Sam de Wolff, Lolle Nauta en ik uit Sneek afkomstig zijn is net zo’n toeval als dat Troelstra hier zijn journalistieke loopbaan begon’, zegt Bart Tromp.
Dat is ook zo met de beroemde toespraak van Jan Mertens uit 1968, die hij uitsprak in hotel Hanenburg. De NKV-voorzitter beweerde dat de Nederlandse economie werd beheerst door 200 personen. ‘De 200 van Mertens’ kreeg in de jaren zeventig en tachtig ruime bekendheid in de publiciteit en allerlei vakliteratuur. Wel is het enigszins bijzonder dat de afdeling Sneek van de Algemeenen Nederlandsche Typografenbond zich als één van de eersten bij de Eerste Internationale aansloot. Deze plaatselijke typografen waren eveneens betrokken bij de oprichting van de landelijke typografenbond in 1866 (de ANTB).
Bart Tromp poogt de zelfstandigheid van de Friezen in zijn historische context te plaatsen door de historicus Bernard Slichter van Bath (1910-2004) aan te halen, volgens hem één van de grootste Nederlandse historici. Hij hield zijn oratie (1948) over ‘boerenvrijheid’, met als thema dat het feodaal systeem nooit tot bepaalde gebieden is doorgedrongen, zoals de (Friese) waddenkusten en de Zwitserse bergdalen. Hier handhaafden zich zelfbewuste gemeenschappen, waarvan de leden zich niet gemakkelijk door anderen de les lieten lezen. Hier ontstonden dan ook vormen van collegiaal bestuur. De uitdrukking ‘op zijn elf en dertigst’ herinnert daaraan.
Tijdens de Republiek dienden de Staten van Friesland tot een gemeenschappelijk standpunt te komen, dat door de vertegenwoordigers van alle elf steden en dertig grietenijen werd onderschreven. Bart Tromp citeert graag een zinsnede die hij ooit optekende van zijn vroegere stadgenoot, en toen staatssecretaris, Dieuwke de Graaff-Nauta, volgens wie Sneekers een bijzonder soort mensen zijn, dat niet bereid is zich door iemand anders de waarheid te laten voorschrijven.
Wiebe Dooper
Geraadpleegde literatuur
Wolff, de S. Van eerstelingen tot late oogst. Amsterdam, 1948.
Wolff, de S. Voor het land van belofte. Bussum, s.a
Eerder verscheen: