Op zondagmiddag 18 juni 2023 speelde Bennie Huisman in het kerkje van Sandfirden een try-out van zijn nieuwe liedjesprogramma ‘Riedsels fan leafde’. Tijdens dat programma was ook de presentatie van een nieuwe novelle van Huisman, Grien ljocht. De novelle is een vervolg op de roman Sanfirdo die in 2019 verscheen. Van dat boek maakte ik toentertijd geen bespreking. Ik weet niet goed meer waarom niet. Was ik er toen niet erg van onder de indruk? Dat was dan in ieder geval ten onrechte, want het is een mooie, subtiele roman.
Het boek speelt zich voor een flink deel af niet zo ver van Koudum, namelijk in de streek rond Sandfirden (Sânfurd in het Fries). Daar fiets je vanaf Koudum via It Heidenskip en het pontje bij Gaastmeer binnen drie kwartier naar toe. Hoofdpersoon in Sanfirdo is Liuwe Drijfhout. Hij is van een studie op het conservatorium overgestapt naar een studie bouwkunde. Liuwe is een twijfelaar en dat is niet echt handig in een wereld waar keuzes maken aan de orde van de dag is.
Dat wordt al mooi duidelijk gemaakt bij een eerste ontmoeting tussen Liuwe en Elize, een van de twee belangrijke vrouwen in Liuwes leven. Als Liuwe op een terras in Heeg een biertje bestelt, vraagt Elize die een vakantiebaantje in de horeca heeft: “In pilske of wat oars?” Als hij dan een witbiertje bestelt, is direct de volgende vraag: “Fan de taap of in fleske”. Zijn reactie is tekenend: “Pfff… de taap. En de kaart graach. Of is der mear as ien kaart?”
Elize, die een opleiding klassieke muziek (zang) volgt, wordt zijn vriendin, maar ze vertrekt na haar studie naar het buitenland. Dat gebeurt in deel 1, ‘Thúswetters’, dat zich afspeelt in de jaren 1985-1987. In de andere twee delen duikt Elize af en toe weer op. Deel 2, ‘Marsicht’ speelt zich af in de zomer van 1999. Liuwe werkt bij de gemeente Sneek, is getrouwd met Hanna en heeft twee kinderen. Via een terugblik naar 1990 lezen we de ontmoeting tussen Hanna en Liuwe.
In deel 3 zijn we met een volgende sprong in 2010 terechtgekomen. Liuwe is wel ouder geworden, maar nauwelijks veranderd. Nog altijd maken veranderingen hem onzeker. Zo weet hij niet of de veranderingen hem en Hanna naar elkaar drijven of juist van elkaar af. De vriendschap van Hanna met een lesbische Duitse collega-architect maakt het er voor hem niet gemakkelijker op, net als een ontmoeting met Elize.
Er gebeuren geen spectaculaire dingen en ietwat onvriendelijk zou je kunnen zeggen dat het verhaal rustig verder kabbelt tot de slotoverpeinzing van Liuwe: “Mar as ik de rest fan myn libben altyd mar wer wachtsje op de goede mominten, sil der noait wat feroarje”. Maar het is wel een bijzonder aangename kabbeling en nu ik het boek herlas, merk ik bijvoorbeeld hoe belangrijk de omgeving is waar het verhaal zich grotendeels afspeelt: het merengebied rond Sandfirden. Op een geraffineerde manier weet de schrijver dat gebied op de achtergrond een belangrijke rol te laten spelen in het verhaal.
De novelle Grien ljocht is een vervolg op Sanfirdo. Een logisch vervolg, al is ook met dit boekje het laatste woord over Liuwe (en Elize en Hanna) nog niet gezegd. Wat dat betreft zijn de bijna laatste woorden van de novelle uit de pen van Liuwe weer tekenend: “Mar moandei reizgje ik wer fierder.” Het zinnetje staat in een e-mail die Liuwe stuurt naar Elize, want ja, die duikt ook weer op en de gevoelens van Liuwe en Elize voor elkaar zijn bepaald niet verdwenen.
We zijn in Grien ljocht in 2011, krap een jaar verder dan aan het eind van Sanfirdo. Dat schrijft Huisman nauwkeurig op in een inleidinkje bij het nieuwe verhaal. Daarin schrijft hij ook hoe hij het leven van Liuwe tot nu toe ziet: ernstig en voorzichtig. Het werd tijd dat zijn ‘anti-held’ in beweging zou komen, maar of dat ook lukt, daar is de schrijver nog niet zo zeker van.
Liuwe heeft in ieder geval ontslag genomen bij de gemeente en heeft plannen om een ecologisch adviesbureau op te zetten. Hij is met zijn zoon Peter naar Berlijn gereisd. Peter zal daar een jaar zijn studie Duits voortzetten en zoekt een kamer. Als Peter op stap is met een Duitse vriend, biedt dat Liuwe de ruimte om zijn plannen met het bureau (en zijn leven) te overdenken. Hij komt in ieder geval op een fraaie naam voor zijn onderneming: Grien ljocht, Groen licht. Hij belt regelmatig met Hanna die een steeds inniger wordende band met Theresa lijkt te krijgen.
De ontmoeting met Elize is weer toevallig, net als de ontmoetingen van Liuwe met Elize in Sanfirdo. Nou valt het met die toevalligheid misschien ook wel mee. De schrijver kiest natuurlijk niet voor niets deze momenten uit om het leven van Liuwe verder te vertellen. En hoewel hij ook in het gewone dagelijkse leventje moeite heeft met keuzes maken, wordt dat uitvergroot in zijn relatie met Elize (en Hanna).
Elize noemt Liuwe ‘loai’, lui, maar de schrijver zal het daar niet mee eens zijn, zoals hij het ook niet eens is met Doeke Sijens die in een recensie in de Leeuwarder Courant (20 december 2019) over Sanfirdo volgens hem te negatief was over hoofdpersoon Liuwe. “Dat luts ik my oan”, schrijft Bennie Huisman in een woordje vooraf aan de novelle Grien ljocht. En dat was mede de reden voor dit vervolg. Huisman wilde Liuwe een nieuwe kans geven door hem verantwoordelijkheid te laten nemen voor zijn keuzes en onder ogen te zien wat zijn eerdere labbekakkerig handelen aangericht heeft.
Maar Liuwe is en blijft Liuwe, dus is het de vraag of deze anti-held er inderdaad in slaagt om in het tijdsbestek van nog geen 100 kleine bladzijden (het boekje heeft de afmetingen van 15 x 10 cm) het roer om te gooien en een gerichtere koers te gaan varen. Oké, hij lijkt een idee te hebben waar hij met zijn nieuwe bedrijf heen wil, en hij besluit om van Berlijn naar Friesland terug te fietsen. Maar hoe verder met Hanna, hoe verder met Elize?
In een klein nawoordje belooft Bennie Huisman het verhaal van Liuwe verder te schrijven, als feuilleton op zijn online magazine Po@dium. Dat belooft wat. Want het is natuurlijk al heel lang niet meer zo dat het beschrijven van het leven van een anti-held geen goede roman of novelle kan opleveren. Of dat een mooi verhaal een happy end nodig heeft, hoezeer een lezer daar ook naar kan verlangen.
© Jelle van der Meulen
Eerder verscheen:
https://www.brekt.nl/nieuw-werk-van-bennie-huisman-1/