De Gysbertstêd Bolsward telt maar liefst 79 rijksmonumenten op een relatief beperkt oppervlak. We gaan er wandelend, fietsend of rijdend aan voorbij, vaak zonder te weten dat je een monument passeert of zelfs betreedt. Met name de binnenstad, beschermd stadsgezicht, staat er vol mee. Zo mag je de Grote Dijlakker, met 19 monumenten als diamantjes aaneengeregen, wel de parelketting van de stad noemen. Buiten die oude kern staan nog meer monumenten: molens, we weten het niet eens, en dan die fraaie Monsma State aan de Franekerstraat.
Laten we de blik nu eens richten op die wonderlijke samensmelting van wel heel aparte monumenten: het Julianapark.
De tuinwachterswoning
Deze woning, deels chaletstijl (dak), deels vernieuwingsstijl (betonnen bovenlijsten deuren en vensters), kijkt met de voorkant wijd uit over het park. Het pand is tegelijk met de parkaanleg gebouwd. Wie de architect is geweest, is onduidelijk. De ligging is iets verhoogd en is aan de rand van het park. In het dak zit aan beide zijden een lichte knik. Gemetselde bloembakken en een bordesachtige verhoging zijn aan de voorkant te herkennen. Bovenaan in de gevel is een fors balkon aangebracht met spijlenbalustrade. Rechts van de woning is een poortje te zien, dat eveneens tot het monumentale pand behoort.
Aan de achterkant van de woning heeft lange tijd een grote, glazen tuinkas gestaan, de orangerie, waarin de tuinlieden van de gemeente Bolsward zelf de uit te planten plantjes opkweekten. Het achter de woning aangebouwde gedeelte maakt geen deel uit van het monumentale pand.
Toen in 2000 de gemeente veel eigen woningbezit verkocht, nam de daar al wonende familie Zuur, chef park- en plantsoenendienst, de o zo in het park passende en schitterend gelegen woning over. De woning is zodanig van architectuur dat hij een eenheid vormt met het monumentale park.
De muziekkoepel
Deze tempel of koepel werd gerealiseerd in 1922 en ontworpen door Jan Postma, dan net benoemd tot gemeente-architect. Beide al genoemde stichtingen stonden ook voor die kosten. Deze koepel is lange tijd gebruikt als volière, een pauwenkooi (van 1974 tot 2002).
Oorspronkelijk werden er regelmatig concerten gegeven. Hij ligt iets hoger dan de omgeving. In 1999 is dit licht expressionistische bouwsel tot rijksmonument verklaard.
De Eisma-bank
De Eisma-bank is een ontwerp van de gemeente-architect Jan Postma (Warga, 1891-Blauwhuis, 1979). Deze heeft twee monumentale bouwsels ontworpen voor het park: deze bank, geplaatst in 1936 en de muziektempel (1922). De bank staat op een decentrale plaats, aan de uiterste oostkant van het park, waar vlakbij heel veel later een, niet oorspronkelijk, toegangsbruggetje is geplaatst.
Op het eerste gezicht lijkt het een kille, eenvoudige bank, geen plaats om lekker te zitten in het zonnetje en te genieten van een wijds uitzicht op het park. Wie nauwkeuriger kijkt, ziet een heel bijzondere bank, vorm gegeven in een ontwerp dat past in de stijl van de Amsterdamse School. In zeer sobere vormgeving, dat wel. Met donkerrode baksteen en twee betonnen (zit)platen. Een onopvallend juweeltje dus, dat zeker niet voor niets de rijksmonumentenstatus heeft gekregen. Wel lijkt hij nodig aan onderhoud toe.
De bank is vernoemd naar de heer C.W. Eisma, rond 1913 voogd-rentmeester van Het Weeshuis. Hij overleed in 1915. Deze Eisma was, samen met Oosterbaan de stimulator van de feestelijkheden. De destijds bekende familie Eisma speelde rond 1900 een toonaangevende rol in de Bolswarder leefwereld, politiek, sociaal en economisch. Daar waar nu de Beatrix-boom staat, aan het eind van de oorspronkelijke toegangsweg tot het park, stond ooit een lindeboom die door de familie Eisma aan de gemeente was geschonken.
Wat, in ieder geval mij, opvalt rond de bank is het verplaatsen van de Amalia boom. Bij de geboorte van deze troonopvolger leek me dat, in overleg met de groenopzichter van de gemeente, Zuur, een uitstekende plek voor deze boom recht tegenover de Eisma-bank en het latere toegangsbruggetje. En ook omdat de Beatrixboom bij de hoofdingang is geplant. Dat vond de burgemeester, die deze boom zou planten, ook, en zo gebeurde dat burgemeester Willemien Vroegindeweij officieel de handeling verrichtte.
Blijkbaar waren er redenen om, na een tijdje, die boom op de uiterste zuidkant van het park te herplanten en nu is deze linde daar te bewonderen. Opvallend, nergens is met tekst een Willem Alexander boom te ontwaren. Toch staat ie er, vlakbij de vroegere volière, maar zonder opschrift. Dat is eraf gesloopt en niet weer aangebracht.
© Willem Haanstra
Eerdere delen uit deze serie zijn:
https://www.brekt.nl/julianapark-bolsward-een-monumentaal-paradijs-3/
https://www.brekt.nl/julianapark-bolsward-een-monumentaal-paradijs-2/
https://www.brekt.nl/julianapark-bolsward-een-monumentaal-paradijs-1/