Het is 105 jaar geleden dat de Friese beeldend kunstenaar JanMurk de Vries het levenslicht aanschouwde: op 11 november 1919, in de stad Bolsward. Een stad waar hij zijn leven lang van bleef houden en vaak verbleef bij vrienden en kennissen. Het werk van De Vries is in de loop der tijd ruimschoots belicht, over zijn jeugdjaren waarin een krachtige kiem werd gelegd voor zijn zo rijk geschakeerde levenskunst is minder bekend.
Moeder
Op die elfde november 1919, een vorstige dinsdag, zag in alle vroegte een tweeling het levenslicht in een nog tamelijk nieuwe woning aan de Snekerstraat 46 in Bolsward. Enkele uren na een meisje kwam ook nog, om half negen, en niet verwacht, een jongetje ter wereld. Het kreeg nog longontsteking ook, want moeder had slechts warme kleren voor het meisje.
Enige dagen later zal de vader, schoolmeester Klaas de Vries, de geboorten laten vastleggen met de namen Aleida Klaziena (Alie) en Jan. De zus kreeg bij de geboorte twee namen, de kleine Jan moest volwassen kunstenaar worden om zelf een tweede naam toe te gaan voegen: Jan Murk, door hem bij voorkeur aaneengeschreven als JanMurk. De levenslange band met zijn jong gestorven moeder krijgt in deze naam vorm. Het is dan 1952.
De moeder van JanMurk de Vries was Murkje Langeraap, geboren op 28 maart 1888 te Itens. Zij zal van grote invloed blijken te zijn op de wijze waarop JanMurk zich ontwikkelde, als mens en als kunstenaar. Zij overlijdt op 7 maart 1926, 37 jaar jong, aan de gevolgen van een val over het hek in de voortuin. Jan is op dat moment nog maar zes jaar oud.
‘De Rode Planeet’, schilderij JanMurk de Vries in bezit van de familie Haanstra. © Willem Haanstra. .
Het beeld van moeder Murkje, in schemerlicht aan het grote venster, zo zei hij mij later, zal hem zijn hele leven bijblijven: ‘Bij elk werk dat ik maak, staat ze achter me, kijkt mee over mijn schouder, en als ik haar aankijk, knikt ze altijd even.’ Een moederbeeld dat hij later hervindt in zijn devotie voor Moeder Maria en dat in de jaren ’60 vorm krijgt in zijn overgang van het van huis uit meegekregen orthodox hervormde naar het rooms-katholieke geloof.
© Willem Haanstra