In maatschappelijke ontwikkelingen, en zeker ook in politieke, speelt het individualisme al langere tijd een rol van betekenis. Met name de VVD, die zich als liberale partij onderscheidt door het individualisme, kreeg daardoor een steeds sterkere positie in het politieke landschap.
Gemeenschapszin, rentmeesterschap, harmonie en solidariteit zijn begrippen die er in het verzuilde Nederland tot ver in de tweede helft van vorige eeuw ertoe deden. Bij vergrijsde PvdA-ers en CDA-ers klinkt dit jargon als muziek in de oren.
PvdA en CDA kwamen aan het einde van de ontzuiling en vooral daarna steeds meer onder invloed van liberale ideeën, dus ook van het individualisme. In dit verband zorgden marktwerking, te sterk relativeren van eigen ideologische uitgangspunten en het verwaarlozen van de traditionele achterban ervoor dat PvdA en CDA langzamerhand wegraakten uit het politieke midden.
Met de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 viel de PvdA terug van 38 naar 9 zetels. Een dramatisch verlies, dat de partij niet meer te boven komt. Momenteel willen bepaalde lieden in de partij fuseren met GroenLinks. Het is een van bovenaf opgelegde exercitie en een noodlottige vlucht naar voren. Hechte samenwerking met GroenLinks is een veel betere optie voor progressief links.
Met het vertrek van Buma uit de Tweede Kamer verdween een authentieke christendemocraat uit de gelederen van het CDA. Vervolgens kwamen de managementtypes Hoekstra en De Jonge nog meer in beeld. Momenteel telt het CDA 14 Kamerzetels en scoort in hedendaagse peilingen de helft daarvan. Het blijft nog een tijdje wachten op het zogeheten heronderhandelen en dan krijgen we wederom het gestuntel van partijleider Hoekstra voorgeschoteld.
PvdA en CDA zijn te lang meegegaan in het liberaal getint individualisme. De terugweg naar meer maatschappelijke sociale cohesie is voor beide partijen lastig. PvdA doet in die richting haar best. Maar onder de falende Hoekstra is die route voor het CDA een gepasseerd station.
Wiebe Dooper