Je moet goed kijken, halverwege de Appelmarkt in Bolsward, en omhoog nog wel. Naast pand nummer 11 is het begin van een lange, steeds smaller wordende steeg, de Lommerdsteeg. In de zijgevel van dat winkelpand, vooraan en hoog in de muur, is een gevelsteen te herkennen. Zo lelijk overgeschilderd dat deze daardoor nog nauwelijks te onderscheiden is. Ook geen bordje, aangebracht op de muur, om Bolswarders en bezoekers te wijzen op een historisch waardevol element van de aloude binnenstad. Net als bij zoveel andere historische elementen van het oude stadje, moet je helaas ook hier constateren dat het cultuurhistorische toezicht erop vaak veel te wensen overlaat.
Caesar Claudius Mazzetti
Nee, we moeten de betekenis van de gevelsteen in een andere context plaatsen. En dan komt ene Caesar Claudius Mazzetti in beeld. Deze achternaam wordt overigens op diverse manieren gespeld, o.a. als Mazzetti, Mazzeti, Machetti, de Machet, Machet, Mazet, Mazeth en Mazetti. Op zijn grafsteen, vlak onder het orgel in de Martinikerk, vak 19, steen 6, staat de naam Ceasar Macett. Deze ligt, volgens de inscriptie, als ‘De Hoogh achtbaren en gestrengen Heere (en) Vrijheer va(n) Frince Meede Heer van Salvgien Yn Piemont en(de) Mon Harrot’ begraven naast zijn vrouw Maicke Arents Lvnsinga, die stierf op 5 september 1628. Zij zijn getrouwd in 1585. Zijn overlijdensdatum was 10 februari 1622.
Onder het imposante orgel in de Sint Maartenskerk ligt de grafzerk van het echtpaar Mazzetti / Lvnsinga. © Willem Haanstra.
Deze Caesar Mazzetti heeft een merkwaardige levensgang gekend. Laten we proberen die te reconstrueren. Wellicht kijken we daarna heel anders rond, lopend halverwege de Appelmarkt in Bolsward, dan we gewend waren: omhoog kijkend, naar die gevelsteen in de steeg… en dan denkend aan dit verhaal.
Oud, adellijk geslacht
Binnen een oud, adellijk, Italiaans geslacht wordt in 1550 Caesar Claudius Mazzetti geboren. We bevinden ons dan op een kasteel in Frinco, in de regio Piemonte (Piëmont), in het noordwesten van Italië. De familie komt al in de 13e eeuw voor in documenten. Tussen 1300 en 1700 is het kasteel van de Mazzetti’s familiebezit. Een bezit dat door feodale structuren zeer uitgebreid en machtig werd. De vader van Caesar, Claudius Cesare (1505 – 1584), was, naast kasteelheer en landeigenaar, bankier, een beroep dat al geslachten lang binnen de familie werd uitgeoefend. Wanneer de jonge Caesar in Bolsward terechtkomt, is hij, in theorie, naast bankier ook Vrijheer van Frinco en Heer van Salugien in Montferrat.
De vraag die gesteld moet worden: waarom, wanneer en hoe kwam deze zeer bemiddelde jongeman in Bolsward terecht?
Even voor 1580 wordt het kasteel in Frinco van de familie Mazzetti aangevallen door de troepen van Emanuel Filibert, hertog van Savoye, en van 1555 – 1559 landvoogd van de Nederlanden. Deze had van het naburige Turijn zijn hoofdstad gemaakt en ook de machtige Mazzetti-dynastie moest gehoorzamen aan de hertog. Caesar Claudius Mazzetti zou, zo wil de familiegeschiedenis, met hulp van zijn vader via een touw uit een venster aan de hertog ontsnapt zijn. Dan begint een wonderbaarlijke reis, waarin verraad, gevangenneming, slavernij en piraterij de ijkpunten zijn.
Uiteindelijk, na vele omzwervingen, komt de jongeman in Bolsward terecht. Dat zal kort voor 1580 zijn geweest. Hoe bemiddeld hij bij aankomst is, weten we niet, maar al spoedig blijkt uit enkele gegevens dat hij in ieder geval aanzien en vertrouwen in Bolsward genoot.
Huwelijk met Maicke Lunsinga
Niet lang na zijn komst naar Bolsward trouwt hij in 1585 met de Bolswardse Maicke Arents Lunsinga, van protestantse afkomst. Dat werd hem zeer kwalijk genomen in Italië. Hij wordt onterfd. Waarschijnlijk gaan ze meteen wonen aan de Nije Hoffstraat (verschillende spellingwijzen, nu de Witherenstraat), waar hij in 1586 stedepacht betaalt ‘als Piemonthees edelman’. Het paar krijgt vijf kinderen, vier dochters en een zoon. Op het oudste kind, zoon Claudius Caesar, kom ik verderop nog terug. De dochters zijn, achtereenvolgens, Cataline Caesar (Bolsward 1590 – Bolsward 1654), Jeroentje Caesar (Bolsward 1593 – Bolsward 1654), Trijntje Caesar (Bolsward 1596 – Bolsward 1654) en Franske Caesar (Bolsward 1599 – Franeker ?). Let op de overlijdensdata van de meisjes: 1654. In die jaren heerste een pestepidemie in Bolsward, denk aan Gysbert Japix.
Caesar Mazzetti bezit al gauw binnen Bolsward een rederij. Ook inkomsten vanuit het familie-eigendom in Piemonte zullen dan nog de beurs van de Bolswarder (die dan overigens nog geen Nederlanderschap heeft gekregen) hebben gespekt. Kort daarna blijkt hoe gevoelig het ligt: een rooms-katholieke Italiaan in het protestantse Bolsward! De familie in Piemonte wil de rechten van Caesar op kasteel en gronden schrappen en de eigendommen verbeurd laten verklaren vanwege afvalligheid van de verloren zoon Caesar Claudius.
De hertog van Mantua blijkt gevoelig voor de argumenten van de familie en geeft deze gelijk: op 8 december 1586 worden de eigendommen verbeurdverklaard en krijgt de markies van Montferrato toestemming van keizer Maximiliaan II om deze uitspraak in daden om te zetten. In het staatsarchief van Turijn is een brief bewaard gebleven d.d. 19 augustus 1592 van Caesar Mazzetti aan bovengenoemde hertog om de verbeurdverklaring nog eens aan te vechten, maar dat haalde niets uit.
Niet alleen vanuit Italië, echter, wordt negatief aangekeken tegen dit gemengde huwelijk, ook binnen de Bolswarder Martinikerk ontstaat onenigheid, vooral vanwege het beroep dat Mazzetti uitoefende: het goddeloze lombard-zijn. In 1618 worden zelfs de medewerkers van Mazzetti geweerd bij het Heilig Avondmaal!
De druk op de Bolswarder Mazzetti blijft ook na 1600 voortduren. Zijn neef Hercules, ondertussen erfgenaam van kasteel en gronden, ziet Caesar blijkbaar nog steeds als rivaal. Hercules laat een jaar of tien na zijn aantreden als nieuwe eigenaar van kasteel Frinco de zaak rusten, maar neemt in 1598 een besluit. Hij geeft ene Peter Iesschot (Jescot), afkomstig van Dordrecht, de opdracht de boodschap over te brengen dat een rooms-katholieke Italiaan in Bolsward kwaad bloed heeft gezet in Piemonte en dat de familiebezittingen in Italië flink in waarde waren gekelderd.
Caesar diende een contract te ondertekenen, waarmee hij, in ruil voor een som geld, afstand deed van zijn aanspraken op kasteel en andere eigendommen. Om de zaak gedegen en betrouwbaar te doen voorkomen, wordt sluw gebruik gemaakt van een opvallende bemiddelaar: Sibrandus Siccama (1571 – 31 mei 1622).
© Willem Haanstra
In deze artikelenreeks verscheen eerder:
https://www.brekt.nl/hoog-bolsward-kijk-omhoog-bolsward-want-daarboven-lacht-een-steen-1-2/