Afgelopen zaterdag 21 januari 2023 mocht ik weer eens een openingspraatje houden in onze galerie in Koudum. Dit keer niet over een kunstexpositie, maar over een historische expositie, al is onze galerie eigenlijk een galerie voor moderne kunst. Maar soms lopen dingen zo. Ik kwam vorig jaar een paar keer aan de praat met Jan de Vries naar aanleiding van zijn boek It grutte swijen over een gebeurtenis in de Tweede Wereldoorlog in Koudum, plus de nasleep daarvan.
In een van deze gesprekken ging het ook over Histoarysk Koudum waar Jan de Vries voorzitter van is. “We hebben een klein, propvol archief,” zei hij, “en we kunnen jammer genoeg niet zo gemakkelijk laten zien wat we allemaal hebben.” “Nou,” zei ik, “wij hebben in de winter geen kunstexposities zoals in de zomer, dus misschien kan Histoarysk Koudum onze galerie gebruiken voor een historische expositie”.
Dus ik een keer mee naar een vergadering van Histoarysk Koudum en toen was er opeens een expositiecommissie waar ik zelf ook in zit. Met mijn vrouw Brigitte had ik al bedacht: die expositie kan precies tussen twee concerten in die we ’s winters één keer per maand in onze galerie hebben. Het laatste concert was van Marije de Vries op 15 januari. Op zondagmiddag 19 februari komt de Frans-Nederlandse chansonnier Edouard naar Koudum. En zo hadden we een eventuele historische expositie gepland van 19 januari tot 11 februari 2023.
Maar toen was het wel al november 2022 en zoveel tijd hadden we dus niet meer om de expositie voor te bereiden. Het ene na het andere mogelijke onderwerp voor een expositie kwam in de expositiecommissie ter sprake, maar gelukkig was er toen het voorgestelde jubileumconcert van 75 jaar fanfare Nij Libben, dat door de coronaperikelen inmiddels 75 + 1 jaar geworden was. Een jubileumconcert met Iris Kroes in een uitverkocht dorpshuis in Koudum.
En ik kwam voor het eerst in het archief van Histoarysk Koudum. Allemaal keurig opgestapelde archiefdozen waarin Hennie van Dijk – die voor Histoarysk Koudum onder andere mede het archief beheert – zo goed haar weg in kan vinden. Maar een beetje oneerbiedig lag er ook een grote zak tegen de onderste dozen aan en daar zaten twee vaandels in. En toen de expositiecommissie deze vaandels zag, hadden we al snel het besluit genomen: Nij Libben wordt het onderwerp van deze historische expositie. Een van de vaandels was – zeker op het eerste gezicht – werkelijk prachtig en we vonden dan ook: dat wordt een pronkstuk van de expositie.
In december was het dus dozen doorspitten om te kijken wat er allemaal geëxposeerd kon worden. De expositiecommissie had daarbij veel steun aan plakboeken die Tseard Postma al eerder met veel geduld en ijver samenstelde. Ze liggen normaal gesproken opgeslagen in een doos in het archief van Histoarysk Koudum. Nu liggen ze een maand lang op een tafel op de expositie en menigeen zal nog eens terugkomen na een eerste keer in die plakboeken gebladerd te hebben.
Op de expositie wordt ook fraai aandacht besteed aan de twee voorgangers van Nij Libben, het christelijke fanfarekorps Looft den Heer (1890-1946) en fanfarekorps Richard Hol (1897-1946). Fanfarekorps Nij Libben ontstond in december 1946 omdat de beide bestaande fanfarekorpsen na de Tweede Wereldoorlog allebei niet genoeg leden meer hadden om een volwaardige fanfare te vormen. Een probleem waar huidige dorpsfanfares in Fryslân ook vaak mee kampen.
Wat er verder zoal te zien is op deze expositie? In een vitrine liggen de oude notulenboeken van fanfare Richard Hol en van Nij Libben. Diverse oude kostuums van de fanfare zijn te zien, naast oude instrumenten, talloze oude foto’s en prijzen. Mooi op de expositie is ook de tambour-maîtrestok van Lammert de Kroon, die jarenlang tambour-maître van de drumband van Nij Libben geweest is. Brigitte Duin van Galerie Lytse Skientme schilderde drie artistieke impressies van kleurrijke Nij-Libben-momenten uit de geschiedenis van het korps. Die geven deze historische expositie toch even een artistiek tintje mee.
Nij Libben beleefde van 1948 tot 1969 een bloeiperiode met Piebe Bakker als dirigent. In die periode behaalde het Koudumer fanfarekorps vele landelijke prijzen. Daarvan getuigen diverse oorkonden en talrijke krantenknipsels op de expositie. Ook bekers en lauwerkransen die Nij Libben in de loop der jaren won worden geëxposeerd.
Nij Libben begon in 1946 zonder uniformen. Bij het tienjarig jubileum kregen de leden voor het eerst een (zwart) uniform. Daarvan was geen exemplaar bewaard gebleven, dacht de expositiecommissie aanvankelijk. Maar bij de voorbereiding van de expositie dook er wel degelijk een exemplaar van het oude, statige uniform op. Dus dat is te zien op de expositie, evenals een exemplaar van het wat minder stijve uniform met grijze broek en donkergroen jasje dat in latere jaren gedragen werd.
Bij de officiële opening werd de openingshandeling verricht door het oudste lid van Nij Libben, Rinke van der Veen, die al meer dan 73 jaar lid is van de fanfare en na de openingsplechtigheid buiten gewoon nog even zijn partijtje meeblies. Die openingshandeling bestond uit het wegtrekken van een laken voor het oude vaandel van Nij Libben dat bewaard wordt in het archief van Histoarysk Koudum.
Het blijkt het oude vaandel van fanfare Richard Hol te zijn, een van de twee voorgangers van Nij Libben, gemaakt in 1898 in Rotterdam. Jacobje de Jager-Feenstra, de moeder van Otte de Jager, een van de oprichters en toenmalig notulist van Nij Libben, heeft in 1948 de letters Richard Hol plus de oprichtingsdatum van het oude vaandel gehaald. Daarvoor in de plaats kwam de nieuwe naam Nij Libben plus de oprichtingsdatum van Nij Libben: 7 december 1946. In het eerste notulenboek van Nij Libben is in het verslag van 20 januari 1949, geschreven door notulist Otte de Jager, te lezen:
“Mag ik last not least memoreren de restauratie van het vaandel voorheen van Richard Hol, die door de Moeder van ondergetekende werd verricht hetgeen ons waarschijnlijk een diepe duik in de kas heeft bespaard.“
Voor de expositie van ‘Nij Libben 75+1 jier’ heeft expositiecommissielid Sytske Dykstra met naald en gouddraad overigens ook weer de nodige herstelwerkzaamheden verricht aan het oude vaandel van Nij Libben, voorheen dus het vaandel van Richard Hol. Niet zo vreemd dat dat nodig was, het vaandel is tenslotte al meer dan 130 jaar oud en daarmee terecht een pronkstuk op deze historische expositie.
De expositie van Histoarysk Koudum over fanfarekorps Nij Libben in Galerie Lytse Skientme (Hoofdstraat 26 in Koudum) is gratis toegankelijk van 19 januari tot en met 11 februari op donderdag, vrijdag en zaterdag van 12.00 tot 17.00 uur.
© Jelle van der Meulen