Het midden is van groot belang voor het politieke evenwicht. Het CDA was in de periode 1982-1994 onder leiding van premier en partijleider Ruud Lubbers een sterke en solide ter rechterzijde van het politieke midden. De PvdA bezette min of meer de linkerzijde van het midden.
Het CDA zakte onder leiding Wopke Hoekstra en Hugo de Jonge tijdens de kabinetten Rutte III en IV 2017-2024 steeds verder weg uit het politieke midden. Er werd nog nadrukkelijker dan voorheen gekozen voor het neoliberalisme. Momenteel probeert partijleider Henri Bontenbal veld terug te winnen richting het midden. Enerzijds gaat hem dat lukken, omdat Nieuw Sociaal Contract onder leiding van Pieter Omtzigt is gedegradeerd tot een minuscuul partijtje, althans dat tonen een reeks van peilingen de laatste maanden aan. Anderzijds kiest Bontenbal wat een te kleinburgerlijke manier van politiek bedrijven door op te roepen tot fatsoen. Daarmee belandt hij – geheel onnodig – in de saaie jaren vijftig van de vorige eeuw. Alsof met twee woorden spreken tegen gezagsdragers of door netjes papiersnippers in de prullenbak te deponeren de alom vervelende polarisatie vermindert.
Zeer lange tijd werd de PvdA gekenmerkt als een partij van het linkse midden op basis van sociaaldemocratische beginselen. In 1977 speelde de uit Sneek afkomstige filosoof Lolle Nauta een vooraanstaande rol bij de totstandkoming van het beginselprogramma van de PvdA, waarin onder meer staat:
In toenemende mate -zal het ook rekening moeten houden met de
belangen van hen, die nog in het geheel geen stern hebben: de toekomstige
generaties. Zij zijn het die bedreigd worden door een voortgezette ekonornische groei in de tegenwoordige vorm, waardoor een te zware aanslag wordt gepleegd op de natuur, zodat de overlevingskansen -van de mensheid gevaar lopen.
Bovenstaand citaat werd vanuit een sociaaldemocratisch perspectief opgesteld. Anno 2025 is van dit gedachtengoed binnen de PvdA weinig tot niets meer over en wordt de inhoudelijke koers vooral bepaald door de klimaatagenda, het energievraagstuk en het asielthema. Daardoor kan een aanstaande fusie met GroenLinks worden beschouwd als appeltje-eitje, maar is het voorgoed gedaan met de vertrouwde positie van de PvdA op de gematigde linkerflank van het politieke midden.
CDA en PvdA zijn grotendeels verantwoordelijk voor het verwaarlozen van het politieke midden, waardoor polarisatie en populisme kans kregen op te komen. Een versnelde teruggang om dit midden grondig te versterken is jammer genoeg gebaseerd op wensdenken.
Wiebe Dooper