Afgelopen week begon een expositie van ‘Koudumer dorpsgezichten’ in Galerie Lytse Skientme in Koudum. Geen kunstexpositie zoals gewoonlijk in deze ‘galerie voor moderne kunst’, maar een expositie van Histoarysk Koudum. De galerie is zelf vertegenwoordigd, niet op een historisch schilderij, maar de Workumer schilder Ad Kling schilderde de galerie in 2020. Een foto uit de jaren dertig laat een vroegere situatie zien van het pand waarin de galerie gevestigd is. Dat is een knipoog naar de inrichting van deze expositie, want Histoarysk Koudum heeft juist moderne foto’s hangen bij oude dorpsgezichten op schilderijen en tekeningen die ingrijpend veranderd zijn.
‘Meer dan 35 schilderijen, tekeningen of etsen van ruim twintig schilders en tekenaars’ staat op het affiche dat Histoarysk Koudum voor de expositie maakte. Maar die tekst was bedacht voordat de expositie ingericht was. Inmiddels heeft de ‘eksposysjekommisje’ aan de wanden en op ezeltjes plaats weten te vinden voor ruim vijftig werken. Die komen voor een deel uit het eigen archief, maar het merendeel is door particulieren beschikbaar gesteld voor de expositie.
Leverde een eerste oproep nog niet zoveel materiaal op, na een tweede oproep in de Koudumer dorpskrant Bulte Nijs, kwamen er opeens veel meer schilderijen en tekeningen boven water. Dat betekende eerst keuzes maken en bij het inrichten flink puzzelen en schuiven, maar het resultaat is ernaar. De eerste week, met drie expositiedagen, zit erop en de reacties van (oud-)Koudumers die al geweest zijn, spreken boekdelen. Een kleine greep uit die eerste reacties:
– “in bjusterbaarlik moai barren, dizze tentoanstelling fan Koudumer doarpsgesichten”
– “Het is fijn om het verleden terug te zien”
– Moaie tentoanstelling hellet moaie werinneringen op”
– “Herinneringen komen weer boven, maar ook het besef dat er veel verloren is gegaan”
– “Wat bysûnder! Wat moai! Koudum: doe. Wer werom yn de tiid. Kostlik!”
In de eerste expositieweek zijn ook enkele nog levende schilders van geëxposeerd werk komen kijken. Jelle Smid, ver in de tachtig, kon zich niet eens precies meer herinneren dat hij een tekening van een inmiddels verdwenen boerderij getekend had. Uilke Wiersma, ook boven de tachtig, zag tot zijn schrik een schilderijtje hangen dat hij op achttienjarige leeftijd gemaakt had, maar begreep goed dat Histoarysk Koudum dat werkje van verdwenen Koudumer huisjes opgehangen had met een foto van de huidige situatie erbij. En de Koudumer schilder Jentsje Fekkes, met vier werken op de expositie aanwezig, zag een aquarel van een verdwenen boerderij terug dat hij tientallen jaren niet meer gezien had.
De expositie heeft verschillende ‘eyecatchers’. Op een wand zijn dat bijvoorbeeld twee schilderijen die naast elkaar hangen. Op het ene schilderij Grovestins State zoals het er in de achttiende eeuw uitgezien heeft, met een foto van het huidige statige huis dat er behoorlijk anders uitziet. Ernaast een schilderij van Willem Jans Dijk uit 1941 met het weidse uitzicht vanuit de tuin van Grovestins State. Daarop onder andere boerderijen in de Haanmeer en in de verte de toren van de kerk van Hindeloopen. Een foto van nu laat in plaats van het fraaie uitzicht basisschool De Klimbeam zien.
Op de tegenover liggende wand valt in ieder geval het waarschijnlijk oudste schilderij van de expositie op. De onbekende schilder legde (wanneer?) een 19e-eeuws panorama van Koudum vast. Het schilderij verdient overigens eigenlijk wel een opknapbeurt! Op diezelfde wand zijn enkele afbeeldingen te zien van een ongelooflijk fraai stukje Koudum dat totaal verdwenen is: het paadje ‘Achter de Tunen’ met op de achtergrond de kerk. Dat ‘vrijerspaadje’ heeft plaats moeten maken voor een rigoureuze ‘dorpsvernieuwing’ na de Tweede Wereldoorlog, maar een dergelijke verandering zou nu toch wel heel anders aangepakt zijn.
Naast andere schilders maakte Jentsje Fekkes een schilderij van Achter de Tunen. Hij schilderde dat paadje in opdracht, zo zei hij, naar een schilderij van Klaas Overzee (Koudum 1885-1983). Overzee is de schilder met de meeste werken op de expositie. Hij maakte in de periode 1947-1970 veel tekeningen, aquarellen en schilderijen van Koudum. Van particulieren kwam werk van Oosterzee naar de expositie en Histoarysk Koudum bezit zelf een map met een zeer rijke inhoud aan aquarellen en tekeningen van deze populaire schilder. “Menig dorpsgenoot heeft dan ook een Overzee in huis”, meldt de website van Histoarysk Koudum op de pagina over Klaas Overzee.
En hoewel het aanvankelijk niet de bedoeling was om van één van de exposanten beduidend meer werk in de expositie op te nemen dan van andere, besloot de eksposysjekommisje op het laatste moment om voor deze Klaas Overzee een uitzondering te maken. Daarom zijn er dus zo’n vijftien werken – meest aquarel en (houtskool)tekening – van Klaas Overzee op de expositie. De kwaliteit van het geëxposeerde werk van Oosterzee wisselt. Zo is er bijvoorbeeld ook een tekening van Galamadammen die niet eens af is.
Maar die wisselende kwaliteit geldt voor de hele expositie. Uitgangspunt was dan ook niet de kunstwerken op zich, maar de Koudumer dorpsgezichten die in vroegere jaren vastgelegd waren op doek of papier. En die dorpsgezichten laten alle kanten van Koudum zien. Van Galamadammen via Dammenseweg of Bovenburen naar de Ooste en zo door naar Spoorzicht en uiteindelijk de kerk. Of van de andere kant, via de Slaperdijk, de molen, de Snakke met een omweggetje naar de haven en de Vermaningsweg om zo via de Hoofdstraat ook weer bij de kerk uit te komen.
De expositie van Koudumer dorpsgezichten in Galerie Lytse Skientme is nog te zien tot en met 10 februari. De gratis toegankelijke galerie is open op donderdag, vrijdag en zaterdag van 13.00 tot 17.00 uur.
© Jelle van der Meulen