In bijna elke kerk is iets opmerkelijks te vinden en toch loop je er vaak gemakkelijk aan voorbij. In de noordmuur van de toren in Spannum is een wenteltrap gemetseld; er is geen uitwendige traptoren, de trap zit in een zeer dik stuk muurwerk. Wanneer de trap gemetseld is, is niet bekend, maar de deur die de opening voor de trap afsluit is gedateerd: AO 1592!
Het is een simpele houten deur, van eikenhout, en of hij hier altijd heeft gezeten is niet vast te stellen. Wèl dat hij verbreed is om hem passend te maken voor de opening, in het midden zit een dikke vurenhouten lat die de beide deurdelen op breedte brengt. Het zou kunnen betekenen dat er eerst een breder deurkozijn was, maar het kan ook zijn dat de deur gemaakt is van secundair gebruikt hout, er zitten immers verschillende gaten in de deur die wijzen op een andere herkomst. Is de deur met ijzer beslagen geweest? Zat hij oorspronkelijk tussen toren en schip?
Van de kerk van Cornwerd is bekend dat er tussen de toren en het schip van de kerk een met ijzer beslagen deur heeft gezeten: dan konden de inwoners van het dorp zich bij gevaar terugtrekken in de toren, om een belegering te kunnen doorstaan. Dat is in Cornwerd ook gebeurd, in 1496. Toen de toren in 1897 werd gesloopt, is de deur terecht gekomen in het depot van het Fries Museum; maar het feit dat er alleen maar een zwart-witfoto opduikt als je zoekt naar die deur, doet het ergste vrezen voor het nog altijd bestaan van die deur. Opmerkelijk is dat deze deur ook gedateerd is: 1591, een jaar ouder dan de deur uit Spannum. En dan ga je fantaseren: de Tachtigjarige Oorlog was in volle gang, in 1586 was de Slag bij Boksum geweest, het was niet altijd veilig op het platteland. Wilden de inwoners van Spannum en Cornwerd voorbereid zijn op mogelijke oorlogshandelingen? Je kunt er alleen maar naar raden.
Maar de deur van Spannum is er nog. Gezien de breedte van de planken is het hout vast uit de vijftiende eeuw. De deur intrigeert door de inkrassingen. Bovenin , nog boven de letters AO, heeft “Dowe” zijn naam gekrast. Er zijn ook een aantal huismerken in de deur gesneden, vermoedelijk van mensen die niet konden schrijven. Ook hebben een paar onverlaten hun initialen in de deur gekerfd, JH, GF, ML en MW zelfs met een jaartal: 1947.
Maar de meest intrigerende inkrassingen zijn de twee paar initialen van twee leidekkers, HW en AW, ze hebben hun handgereedschap bij hun initialen gekrast, twee leidekkershamers en het jaartal: 1597. Wie ze zijn? We weten het niet. Waren het broers, zonen van Wytse? Van Wabe? Je kunt er alleen maar naar raden: Haye en Alger, op het dak aan het werk, misschien in het voorjaar van 1597, om de schade van de herfststorm van het jaar tevoren te herstellen. En terwijl zij druk bezig waren met hun ladders en hun gepunte hamers, worstelden enkele duizenden kilometers naar het noorden Willem Barentsz en zijn bemanning met de elementen op Nova Zembla. Dat zet zo’n deur in de toren van Spannum nèt even in een ander perspectief.
© Liuwe van der Meer