Hoe bestaat het! Een doodgewone Bolswarder jongen die nog bij Gysbert Japix in de klas zat. Die opgroeide in de schaduw van de Broerekerk, die timmerman werd, naar New York vertrok en daar, via handig manipuleren, invloedrijke connecties, malafide handel en met wat geluk, fortuin maakte. Die onder en boven de wet leefde, letterlijk en figuurlijk het fundament onder Wall Street sloeg en de feitelijke grondlegger van het hedendaags Amerikaans kapitalisme was.
We hebben het dan over ene Frederick Philipse (1627-1702). Zoon van een leidekker die o.a. voor de leien op het dan nieuwe Bolswarder stadhuis zorgde en een moeder die opgroeide in Franeker. In zijn geboortestad Bolsward werd hij Feddrick Philippus (zijn doopnaam) genoemd, maar in zijn verdere leven zal deze naam op diverse wijzen geschreven worden. Op zijn crypte in het kerkje van Sleepy Hollow, Tarrytown, in de Amerikaanse staat New York staat de naam Frederick Filipse, overleden in 1702.
Dat kerkje wordt The Old Dutch Church genoemd, waarvan Frederick zelf de inrichting bepaalde en betaalde. Op het kerkhof rondom staat het vol grafstenen met Nederlandse, en ook duidelijk Friese, namen In de kerk zijn alle nazaten van Frederick tot 1783 bijgezet. Ook vele gerenommeerde Amerikanen liggen daar begraven, van schrijvers tot filmsterren, evenals de Amerikaanse oud-vicepresident Nelson Rockefeller, wiens as werd bijgezet in het familiegraf.
Wereldbekend werd Sleepy Hollow door de film met dezelfde naam (1999). Daarin probeert de bekende acteur Johnny Depp een mysterieuze ruiter zonder hoofd te ‘ontmaskeren’.
In diezelfde omgeving liggen meerdere vroegere eigendommen van Feddrick, zorgvuldig gekoesterd door de staat New York, ook als museum. In Bolsward totaal vergeten, in Amerika wereldberoemd.
Het was in 2008 dat ik gebeld werd door de provincie Fryslân. Die wilde aandacht besteden aan de relatie Verenigde Staten-Fryslân, die in die jaren, mede op basis van een door de voormalige president Clinton gestuurde brief, min of meer memorabel werd geacht. Dat moest dus gevierd en als onderdeel daarvan zou er een boek verschijnen waarin Friezen, die een belangrijke rol hadden gespeeld in de V.S. gedurende die 400 jaar, worden beschreven. De titel werd ‘Gevierde Friezen in Amerika’. Het knap uitgevoerde boekwerk verscheen in 2009.
Mij werd gevraagd om een hoofdstuk over ene Frederick Philipse te willen schrijven. Ik had vaag van deze Philipse gehoord, maar veel wist ik niet van hem. Maar goed, ik zegde toe en ging aan de slag. Ik moest, om een goed beeld van de man te krijgen, nogal wat archieven en andere informatiebronnen doorworstelen. Het resultaat bleek boeiend. Van Bolsward tot Sleepy Hollow, via durf, bravoure, toevalligheden, malafide handel, vermogende naasten en een diep religieus besef: over een man die de bodem sloeg onder het Amerikaanse kapitalisme.
© Willem Haanstra