Met nog ruim drie weken te gaan zijn er straks verkiezingen op woensdag 22 november. De verkiezingscampagne is natuurlijk gericht op de inhoud van de partijen, al dan niet opzienbarende uitspraken van politici en de politieke toekomst van Nederland. Maar de verkiezingscampagne kenmerkt zich ook door een selectief geheugen.
Een rondje langs drie partijen.
CDA: fatsoensrakker Bontenbal
CDA-lijsttrekker Henri Bontenbal presenteert zich als fatsoensrakker en geeft aan dat het werpen van afval op straat, of het laten liggen daarvan, een teken is van maatschappelijk verval. In zekere zin klopt dat, maar met deze morele benadering trekt hij geen extra kiezers.
Het zou Bontenbal sieren als hij ferm afstand neemt van het desastreuze optreden van zijn voorganger Wopke Hoekstra, die in samenwerking met Hugo de Jonge het CDA naar de rand van de afgrond heeft gebracht.
Fatsoensrakker Bontenbal brabbelt tegen de media wat over het doorgeslagen neoliberalisme, maar zijn partij heeft aan de uitvoerig van dat gedachtengoed in de kabinetten Rutte I, III en IV hard meegewerkt.
GL-PvdA: debater Timmermans vergeet de traditionele achterban
Als minister van Buitenlands Zaken, november 2012 – september 2014, maakt Frans Timmermans deel uit van het kabinet Rutte II. Als gevolg van het beleid van dit kabinet verliest de PvdA bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2017 desastreus. De sociaaldemocraten duikelen van 38 naar 9 zetels. Een historisch verlies dat, volgens mij, in de Nederlandse parlementaire geschiedenis niet eerder in deze omvang is voorgekomen. En deze enorme nederlaag blijft verstrengeld in de PvdA-cultuur.
Lijsttrekker Timmermans is een prima debater, maar een zwakte van hem is dat hij de weggelopen – traditionele – achterban van maart 2017 is vergeten. Een gemiste kans. Hij predikt een te algemeen verhaal voor mensen die werken in de fabrieken, het onderwijs, de zorg, de ambtelijke sector en er is onvoldoende oog voor zzp-ers. Met een beetje meer historisch besef en inlevingsvermogen had Timmermans een deel van de afgezwaaide kiezers terug kunnen halen.
Timmermans zet de klimaatagenda centraal en daaraan ondergeschikt is het sociaal verhaal. Hij is de spreekbuis van idealistische en gematigde progressieven die de PvdA trouw blijven, daarmee samenhangend de hoger opgeleiden en jongeren, meestal afkomstig uit de Randstad.
VVD: lijsttrekker Dilan Yeşilgöz
Het liberalisme onderscheidt zich meer dan de sociaaldemocratie en de christendemocratie door optimisme. Vandaar dat de VVD-cultuur zich kenmerkt door een positieve kijk op de toekomst. Een terugblik op het verleden is vers twee.
Lijsttrekker Dilan Yeşilgöz heeft overigens een interessante politieke achtergrond. Ze start in 2004 bij de SP in Amersfoort, vervolgens maakt ze een snelle overstap naar de PvdA om daarna via GroenLinks bij de VVD politieke ambities echt waar te maken.
De afkalving van het verzuilde Nederland en de opkomende welvaart bezorgen de VVD een nieuwe generatie kiezers: tweeverdieners. De VVD heeft in de loop der jaren, ondanks de vele kritiek op de kabinetten-Rutte, deze achterban grotendeels weten vast te houden.
Natuurlijk hebben de meeste tweeverdieners geen goed woord over voor de Toeslagenaffaire en andere misstappen van door VVD gedomineerde kabinetten. Maar al deze vraagstukken zijn niet doorslaggevend voor hun stem op de VVD. Dat is namelijk de eigen portemonnee.
Lijsttrekker Yeşilgöz realiseert zich het een en ander goed. Van de liberale voorvrouw wordt over allerlei vraagstukken een herkenbaar partijstandpunt verwacht. Haar meningen hoeven niet diepgaand te zijn, ook Rutte hield het graag oppervlakkig en tegelijk populair, terwijl de demissionair premier afstudeerde als historicus.
Wiebe Dooper