De tien laatste burgemeesters van Bolsward: 2. Sipke de Jong, burgemeester in oorlogstijd (deel 3) 

De twee Bolswarders die noodgedwongen intensief samen dienden te werken in de oorlogsperiode, Sipke de Jong, de burgemeester, en Arjen van der Hauw, vanaf 1943 de leidinggevende van het gemeentelijke politiekorps, waren tegelijk twee sterk uiteenlopende figuren. De een (Van der Hauw), diep gereformeerd, de ander (De Jong) overtuigd katholiek, twee stromingen die voortdurend met elkaar overhoop lagen.

Hun rationele verstandhouding was het die tijdens de oorlogsjaren heel veel ellende voor Bolsward heeft weten te voorkomen. Vlak na de oorlog kwamen ze in de raadzaal tijdens een overhaast en juridisch onvolkomen zitting over hun oorlogsgedrag flink met elkaar in botsing.

Verslag Arjen van der Hauw

Ik laat even, kort, Arjen van der Hauw aan het woord, via een door hem genoteerd verslag van die bijeenkomst die hij duidt met het begrip ‘Zuivering’.

‘Toen kwam de bevrijding en daarmede de Zuivering. Als ik dat woord schrijf wordt het mij van binnen wat raar. De Zuivering kwam ook voor Burgemeesters. (…) Burgemeesters die thans zo dik doen, gaarne zulke brave Nederlanders zijn , bevorderd werden. Waarom? Omdat zij zulke helden waren op die vergaderingen? (….) De meesten van hen waren zuiver. Burgemeester de Jong alleen niet naar het schijnt. Waarom hij niet en Tjabberding en Langman en vele anderen wel? Ik vraag slechts. Maar laat ik niet vragen waarom. (…) De Zuivering, wat een poppekast mijne lezers, om er van te walgen. De Burgemeesters. Ze wilden toen zoo gaarne helden zijn. Velen keerden terug, werden zelfs bevorderd. Ik vind alles best, maar waarom dan zoovele kleine ambtenaren kapot gemaakt. (….) Ook in Bolsward kwam de Zuiveringscommissie voor Burgemeester. Ik moest komen als getuige. Nog zie ik die vijf achtenswaardige heeren zitten achter die mooie groene tafel. De President rechter Heerman uit Leeuwarden (…). Voor hun zat op een stoel de geschorste Burgemeester de Jong. (….) Alles wisselt in dit leven, niets is bestendig dacht ik en toen ik die zaal binnen kwam toen dacht ik aan wat mijn grootvader zeide toen hij oud was en ik nog een jongen. Mijn grootvader zeide dan- Arjen jongen nu ben je nog klein, maar straks word je groot. Vecht nooit tegen heeren, want dat verlies je altijd, ook al sta je in je recht… Maar jongen een ding wil ik je zeggen. Vecht dan als het er om gaat voor je leven, want ze zullen trachten op jou kleine man de schuld te werpen-. Gedachtig aan deze woorden trad ik de Raadzaal binnen.’

Afloop

Deze ‘Zuiveringscommissie’ bestaat uit de voorzitter, rechter Heerman uit Leeuwarden, mensen uit de illegaliteit, Algra en Schootstra en twee burgemeesters.

Na afloop van het verhoor verlaten De Jong en Van der Hauw de zittingszaal en komt het tot een uitbarsting tussen beiden. Het betrof een geschil waarbij de vraag beantwoord diende te worden wie de opdracht had gegeven om de geallieerden te verhinderen op te rukken naar Bolsward via het laten graven van diepe kuilen rond de stad,waarvan beiden, De Jong en Van der Hauw ontkenden die opdracht te hebben gegeven.

‘Toen wij samen op de Vierschaar kwamen zeide de Burgemeester Van der Hauw, moest dat zoo, ik zeide U is een domme kerel en U meende waarschijnlijk een boerekerel voor te hebben, maar ik laat mij door U niets in de schoenen schuiven. Het gelijk was aan mijn zeide, ik zou de Jong af kunnen maken (figuurlijk dan) maar wat heb ik er aan de vuile wasch aan den lijn te hangen. Als ze mij niet aan vallen wil ik zwijgen en daarom zweeg ik toen ook verder.’

Na het overlijden van Sipke de Jong in 1949 verschijnen er ‘in memoriams’ in katholieke bladen in Friesland en een in de ‘Parochieklok’, het plaatselijke contactblad van de r.k. kerk in Bolsward.

In het katholieke dagblad Ons Noorden luidt, kort samengevat, het oordeel dat Sipke de Jong is ontslagen, niet omdat hij Duitsgezind was, maar omdat hij niet tot het gereformeerde volksdeel behoorde…

En de Bolswarder pastoor Staal, in de Parochieklok:

‘Onze Oud Burgemeester was iemand die reeds imponeerde door de forsche gestalte van zijn lichaam en door de ernst op zijn gelaat, een ernst die jammer genoeg wel eens niet begrepen werd. Maar grooter dan zijn lichamelijke gestalte was zijn geest, zijn werkkracht en werklust, zijn catholiciteit….’

En verderop:

‘Persoonlijk heb ik als jong pastoor van den zooveel ouderen Magistraat der stad menige goede raad mogen ontvangen, en het trof mij steeds hoe hij juist als Magistraat het kerkelijk gezag altijd zoo eerbiedigde en den voorrang gaf boven het burgerlijk gezag dat hij vertegenwoordigde…‘.