18 oktober 2024, column J.Th.J. van den Berg op parlement.com
Er wordt weer onbekommerd gesproken over wisseling van coalitie zonder voorafgaande verkiezingen
Toen in 1966 de KVP voor de tweede keer in één parlementaire periode van partner wisselde zonder dat er een kiezer aan te pas kwam, was het ‘heibel in de tent’. In 1963 had zij immers gekozen voor de VVD als partner, maar in 1965 zwenkte zij naar de PvdA. Ook dat beviel niet en dus werd, in de roemruchte Nacht van Schmelzer, de PvdA ook aan de kant geschoven.
Vooral de progressieve partijen waren daar des duivels over. Voorop het net opgerichte D’66 maar onmiddellijk gevolgd door de PvdA. Beide eisten dat voortaan niet meer van partner mocht worden gewisseld zonder eerst de kiezer te raadplegen. Al na een paar jaar sprak de PvdA, bij monde van Ed. van Thijn i, van ‘ongeschreven staatsrecht’. In de politieke arena bleken de christelijke partijen en de VVD het daar niet mee eens, maar geleidelijk aan namen zij het standpunt van de progressieve partijen toch over. Dat heette dan misschien geen ongeschreven staatsrecht, maar de consensus werd dat na een kabinetscrisis niet zomaar een nieuwe coalitie zonder verkiezingen kon worden gevormd1).
De meeste staatsrechtbeoefenaren werden het er na verloop van tijd over eens dat er niet van ‘staatsrecht’ sprake was, als het om verkiezingen vóór wisseling van coalitie ging. Maar, sommigen begonnen wel te spreken van een ‘conventie’: iets tussen recht en gewoonte in, maar wel met enig normatief gewicht.
Leest u verder via: https://www.parlement.com/id/vmhjhcgqqur7/coalitiewisseling_zonder_verkiezingen