Zoals ik in ‘Bekende Koudumers deel 1’ al schreef: veel echt ‘bekende mensen’ heeft Koudum niet voortgebracht. De ‘verzwegen zeeheld’ Jacob Benckes die ik in deel 1 opvoerde, is eerlijk gezegd nooit echt bekend geweest, hoe onterecht dat misschien ook is. Dus dan zoek je soms wat verder weg en kom je bijvoorbeeld bij Klaaske de Vries. Deze Klaaske is op 24 juni 1922 in Koudum geboren en werd dertig jaar later de moeder van de politicus en bankier Gerrit Zalm. En die moeder zou volgens het tv-programma ‘Verborgen Verleden’ weer in de verte afstammen van Grutte Pier. Ja, zo kom je altijd wel bij een beroemdheid terecht.
Dan heb ik het toch liever over een oudere politicus die ook nog een Friese dichter was: Pieter Jelles Troelstra. Want deze bekende Pieter Jelles Troelstra heeft in Koudum gewoond! Wel heel kort, maar toch. Op 20 april 1860 werd Pieter Jelles geboren in Leeuwarden. In de biografie geschreven door Piet Hagen uit 2011 staat dat er niet veel bekend is over de vroegste jeugd van Pieter Jelles Troelstra. Vlak na zijn geboorte in Leeuwarden woonde het jonge gezin weer in Hurdegaryp, waar vader Jelle Troelstra en moeder Grietje Landmeter na hun huwelijk ook een tijdje gewoond hadden. Een jaar later, op 6 mei 1861, verhuisde de familie naar Koudum, “een dorpje tussen Workum en Lemmer”, zo schrijft Hagen.
Begin mei 1861 kwam Pieter Jelles als kind van ruim een jaar dus in Koudum wonen, waar vader Troelstra turfmeter-taxateur was. In Koudum is op 22 september 1861 Pieters oudste zus Haukje Hendrika geboren. Tante Renskje, een jongere zuster van Pieters moeder, kwam inwonen om te helpen in de huishouding. Op 29 juli 1862 vertrokken de Troelstra’s alweer uit Koudum naar Assen, om niet lang daarna weer terug te keren naar Leeuwarden.
Over al die verhuizingen aan het begin van zijn leven sprak Pieter Jelles later met zijn vrouw Sjoukje: ‘Mijn vader was in het begin van hun trouwen altijd nog druk aan de studie; keer op keer werd hij overgeplaatst, ze moesten steeds weer verhuizen en dan bijna jaar op jaar een kind erbij. [… ] Moet je je dat voorstellen, Sjoukje. Toen ze in 1859 trouwden, hebben ze zich in Hurdegaryp gevestigd. Ik ben toen het volgende jaar in Leeuwarden geboren, maar Haukje in 1861 alweer in Koudum. Daarvandaan zijn ze naar Assen verhuisd, maar toen Tryntsje Albertine kwam, woonden ze opnieuw in Leeuwarden.’
Nou ja, dit gesprekje heeft Tineke Steenmeijer-Wielenga bedacht en schreef ze – in het Fries – in haar roman De oare helte (De andere helft) uit 1997. Die roman gaat over Sjoukje Bokma de Boer beter bekend als de schrijfster Nynke van Hichtum, van onder andere Afkes tiental (1903) – die van 1888 tot 1907 getrouwd was met Pieter Jelles Troelstra. Ik weet niet of er nog achter te komen is waar de Troelstra’s in 1861 precies in Koudum hebben gewoond, maar dát Pieter Jelles Troelstra er heeft gewoond, hoe kort ook, daar kun je niet onderuit.
© Jelle van der Meulen
Eerder verscheen:
https://www.brekt.nl/bkers-bekende-koudumers-deel-1-jacob-benckes/