Bolsward heeft de eeuwen door een schat aan cultuur voortgebracht. Heel bijzondere cultuur ook, voor zo’n kleine stad. Schrijvers, dichters, schilders, zilversmeden, noem maar op. Velen heb ik al her en der beschreven, van Gysbert Japix tot Frits van der Meer en van Claes Fransen Baerdt tot JanMurk de Vries, maar vele anderen nog niet. Heel weinig, bijvoorbeeld, is bekend van een schilder die in de Bolswarder Sint Maartenskerk zijn laatste rustplaats vond, Adriaan (Adriaen) van der Linde (plm.1560-1609). Een grafsteen in vak 12, rij 5 met zijn naam is nog aanwezig in de vloer van deze gotische kerk. Heel merkwaardig is dat de gegevens over zijn vrouw, waarvan het opschrift, in een ovaal, op de zerk al grotendeels aanwezig is, niet ingevuld zijn.
Tiel
Na Brugge verbleef Adriaan (Adriaen) van der Linde waarschijnlijk in de Gelderse stad Tiel, waar hij in 1588 trouwde met Janneke Farnese(n).
Over deze Janneke is ietsje meer bekend dan over Adriaen. Ze was eerder getrouwd geweest met ene Willem Bordyen, die overleed. Een dochter van dat echtpaar, Elisabeth Boerdyen, dus de stiefdochter van Adriaen, trouwde in 1598 met de uit Mechelen (Vlaanderen) afkomstige schilder Hans de Clercq (Mechelen plm. 1575-Leeuwarden plm. 1610). Dat deze leerling is geweest van Van der Linde ligt voor de hand: het werk van De Clercq lijkt, qua stijl en techniek, sterk op dat van Van der Linde en is in de loop der tijd ook een aantal keren aan zijn schoonvader toegeschreven. Zeer wel mogelijk is, dus, dat De Clercq tijdens schilderlessen bij Van der Linde kennis heeft gemaakt met deze Elisabeth, waarna een huwelijk volgde.
Leeuwarden
Het gezin verhuisde, wellicht na enige tijd nog in Amsterdam gewoond te hebben (hij bestelde immers later vanuit Friesland allerlei schildersbenodigdheden daar vandaan, waarmee hij de woede van Friese kistenmakers wekte, die hem vervolgens een proces aandeden..), vóór 1595 naar Friesland, allereerst naar Leeuwarden. Ook in het Fries Museum hangt werk aan Van der Linde toegeschreven.
De Enkhuizer schilder Jan Claesz heeft identieke werken gemaakt. Het werk van beide schilders lijkt erg op elkaar en beider werken werden regelmatig aan elkaar toegeschreven. De zilveren rinkelbel, ook opgediept in Engeland, bevat overigens een symbool ter bescherming van het (kwetsbare) kind: een (ivoren) wolfstand. Zou dit schilderij inderdaad van de hand van Adriaen van der Linde zijn, dan zou de zilveren rinkelbel toegeschreven kunnen worden aan een Bolswarder zilversmid. Er zijn geen merktekens op te zien, maar het Bolswarder gilde stond bekend als zeer toonaangevend in Friesland.
Later, in de 17e eeuw, vestigden zich met enige regelmaat Vlamingen in Leeuwarden als schilder, Flaamse emigranten genoemd. Blijkbaar zagen de Vlamingen, na terugkeer van de politieke rust in Friesland (i.t.t. die in Vlaanderen), waardoor de adel en andere welgestelden terugkeerden en schildersopdrachten gaven aan gerenommeerde schilders, hier een bron van inkomsten liggen.
Met name de adel gaf talloze opdrachten aan portretschilders om hun zeer jonge kinderen vast te leggen, in hun mooiste kleren met alle pracht en praal eromheen. Daar zat een edele bedoeling achter. De kindersterfte in die tijd lag hoog. Vooral van de allerjongsten overleed een niet onaanzienlijk deel.
Om toch de (trotse) herinnering aan dat kind vast te leggen, werden deze talloze portretten gemaakt, meestal vanaf de leeftijd van een jaar of twee. Daarmee verdiende ook Adriaen van der Linde de kost.
© Willem Haanstra
Eerder verscheen: