In deze artikelenreeks staan de bijdragen van twee sociaal-democratische centraal, Sam de Wolff (1878-1960) en Bart Tromp (1944-2007), beiden geboren in Sneek. Tromps ouders hadden een fotozaak en drogisterij aan de Oosterdijk, waar hij opgroeide. Sam de Wolff bracht zijn jeugd ook door in de binnenstad, en wel aan het Schaapmarktplein. In de nazomer van 2006 sprak ik Bart Tromp aan de Universiteit van Amsterdam.
Net als Sam de Wolff en Lolle Nauta bezocht hij het gymnasium Magister Alvinus. Dat was in de jaren 1956-1964. ‘De sfeer aan het gymnasium was in die tijd a-politiek. Ik kan me eigenlijk alleen de kwestie Nieuw Guinea als onderwerp van debat herinneren, toen het in 1961 tot een kleine oorlog van Nederland met Indonesië kwam.’
Op het gymnasium viel de klassenongelijkheid Bart Tromp op. ‘Ik was afkomstig uit de kleine middenstand. Dat lieten ze voelen. Kinderen van bestuurders en artsen speelden de eerste viool. Mijn toenmalige beste vriend ging met dezelfde cijfers over, waarop ik in de tweede klas bleef zitten. Hij was de zoon van een arts die een vooraanstaande rol in het Sneeker culturele leven speelde.’
Zijn contact met de PvdA ontstond pas toen hij sociologie studeerde in Groningen. De Nacht van Schmelzer in 1966 was de katalysator. Eerder was Tromp al actief geworden in de studentenbeweging, waar hij een van de leiders van de Studenten Vakbeweging (SVB) werd, terwijl hij als hoofdredacteur van het Groninger studentenweekblad Der Clerke Cronike woordvoerder was van de kritiek van studenten op toenmalige, paternalistische verhoudingen aan de universiteit.
Sinds de late jaren zestig raakte Tromp actief bij de sociaaldemocratie betrokken. Hij was afdelingsvoorzitter in Eindhoven, lid van de Partijraad en werd in 1979 actief in het PvdA-bestuur. In 1985 stelde hij zich niet voor herverkiezing kandidaat.
Bart Tromp ontwikkelde zich tot een kritisch PvdA-lid dat op de achtergrond meewerkte aan de vaststelling van verschillende beginselprogramma’s. Daarnaast was hij oprichter en redacteur van het Jaarboek voor het democratisch socialisme, waarvan tussen 1979 en 2004 25 delen verschenen. ‘In 1976 publiceerde ik een artikel over socialisme en actiepartij in het wetenschappelijk tijdschrift van de partij, Socialisme & Democratie. Het artikel sloeg in als een bom, want het maakte korte metten met de heersende opvattingen van Nieuw Links en de PvdA als actiepartij of als doorgeefluik van belangengroepen. Joop Den Uyl was er zeer over te spreken, en zag in mij toen een opvolger van Jacques de Kadt.’
Ook publiceerde Bart Tromp in 1985 een studie over het beginselprogramma van de PvdA uit 1977, waaraan de ook uit Sneek afkomstige Lolle Nauta een belangrijke bijdrage leverde. ‘Mijn studie werd vrij vlug ontvangen als de “ter aarde bestelling” van het programma van 1977. En dat werd mij door velen niet in dank in dank afgenomen. Ik heb er toen nog met Lolle, met wie ik in mijn studententijd bevriend was geraakt, een groot openbaar debat in Groningen over gevoerd. Onze vriendschap had het echter daarvoor al begeven.’
Door zijn opstelling werd Tromp in de jaren zeventig op de rechtervleugel van de partij geplaatst. ‘In 1979 kwam ik niettemin in het hoofdbestuur van de partij samen met Max van den Berg, mijn studiegenoot uit Groningen. Die tijd werd gedomineerd door de discussie over de kruisvluchtwapens. Ik was tegen de plaatsing, maar niet op grond van het partijstandpunt. Ik vond dat de nucleaire afschrikking met het bestaande arsenaal gewaarborgd was. Maar de partij verwierp ook de afschrikking, maar wilde ook weer niet een atoompacifistische partij te zijn. Al met al vertolkte de PvdA inzake de kernwapens een volkomen innerlijk tegenstrijdig standpunt. Daarom mocht er niet over gediscussieerd worden en daarom is er ook nooit intern vastgesteld op grond waarvan wij de plaatsing van die wapens afwezen.’
© Wiebe Dooper
Deze tekst maakt deel uit van het artikel ‘Denkers aan de linkerkant’ (pag. 73-80) gepubliceerd in Sneek in de 20ste eeuw (2006).
Eerder verschenen in deze artikelenreeks op BREKT.NL:
https://www.brekt.nl/sociaal-democratische-denkers-uit-sneek-1/
https://www.brekt.nl/sociaal-democratische-denkers-uit-sneek-sam-de-wolff-1878-1960-2/
https://www.brekt.nl/sociaal-democratische-denkers-uit-sneek-sam-de-wolff-1878-1960-deel-3/