Tot op zeer hoge leeftijd blijft Jeanne Bieruma Oosting werken, maar dat lukt niet meer nadat ze in 1993 opgenomen wordt in het ziekenhuis. Was ze overwerkt (zeggen nabestaanden) of had ze een beroerte gehad (zegt ze zelf)? Na revalidatie gaat ze terug naar Het Elger, in Amsterdam komt ze dan niet meer. Na haar dood in 1994 laat ze een fortuin aan huizen, grond, aandelen en kunst na. Ze schenkt in haar testament twee portretten van zestiende-eeuwse Friese edellieden aan het Fries Museum, dat in 1962 al een zelfportret van haar gekregen had. Dat ‘Zelfportret in werkkiel’ uit 1936 siert de voorkant van de biografie die Jolande Withuis over de eigenzinnige kunstenares schreef.
Bij haar leven had Jeanne Bieruma Oosting al een deel van haar eigen werk geschonken aan het Zuid-Hollandse Museum Maassluis dat de collectie goed zou beheren. Schokkend is dan wel om in een noot bij dit schenkingsverhaal te lezen is: “Een nadeel – achteraf gezien – aan Oostings keuze voor kleine musea is dat het die soms ontbreekt aan de middelen om de collectie goed te onderhouden. Nogal wat van haar schilderijen in het depot van Maassluis zijn niet meer toonbaar; geld voor schoonmaken en/of restauratie is er naar eigen zeggen niet.”
De biografie, zo’n 350 bladzijden tekst plus dan nog tientallen bladzijen noten en bronnen, is uitermate interessant, leest lekker vlot en bevat tal van foto’s. Achterin staat ook nog een kleurenkatern met 36 afbeeldingen. Dat is op een e-reader natuurlijk niet goed te bekijken, maar gelukkig op de computer des te beter. En nog beter is het om werk van haar in het echt te zien.
In 2022 waren er onder de titel ‘De zomer van Jeanne’ maar liefst zes exposities van Jeanne Bieruma Oosting te zien. Die zijn bijna allemaal voorbij, behalve die in Museum Belvédère. Daar zijn nog tot 2 oktober verschillende aspecten van het werk van Oosting te zien. Niet de vele kleurrijke schilderijen die ze maakte (die waren tot en met augustus in Zutphen en Maassluis te zien), maar wel de duistere of zelfs morbide genoemde Parijse grafiek. Daarnaast is er kleurrijker grafiek uit latere periode en enkele werken die een link hebben met haar Friese jeugd.
Het allermooist vond ik de grafische werken uit de map Chairs die Oosting in 1931 Parijs maakte en die nu, negentig jaar later, weer bij elkaar geëxposeerd worden. Het zijn tien vrouwennaakten die in hun tijd – en ook nog wel later – voor ophef zorgden omdat ze als te pikant werden beschouwd. Het pikante zat er toen ook in dat ze door een vrouw geschilderd waren! Jolanda Withuis schrijft over de litho’s:
“Oosting tekende zonder opsmuk of gezelligheid intieme taferelen uit het dagelijks leven: een vrouw trekt haar jarretelgordel uit; een ander wast haar voeten in een bakje; een derde hijst haar kousen op; een vierde sponst haar rug aan een wastafel. Schaamhaar is duidelijk getekend, schaamlippen zijn als sneetje zichtbaar. Op één plaat zijn twee vrouwen afgebeeld. Afwijkend van hoe vrouwen traditioneel werden geschilderd, zijn Oostings naakten autonome personages. Hun lichamen zijn niet geïdealiseerd; ze zijn niet mooi maar veeleer grof; ze liggen niet in een verleidelijke houding op een sofa; ze kijken niet in de richting van de kijker en ze lachen of glimlachen niet.”
Alleen al voor deze werken van Jeanne Bieruma Oosting is een ritje naar Oranjewoud de moeite waard, zoals ook de biografie door Jolande Withuis de moeite van het lezen meer dan waard is. Op donderdag 15 september 2022 om 12.30 geeft Jolande Withuis in Tresoar in Leeuwarden een lunchlezing over Jeanne Bieruma Oosting.
© Jelle van der Meulen
Hieronder de links van de twee eerdere bijdragen: