Premier Mark Rutte heeft de zwaarte van de drieledige thematiek: stikstofbeleid, asielvraagstuk en koopkrachtzaken onderschat. Hij kan binnenkort bij de Koning op bezoek om het ontslag van alle bewindslieden uit Rutte IV aan te bieden. Er zijn teveel dilemma’s gerezen waarvoor geen oplossing bestaat.
Allereerst was er sprake van een zeer langdurige formatie en rolde Rutte IV uit de bus, een ministersploeg met in de kern dezelfde bewindslieden: Rutte (VVD), De Jonge (CDA), Hoekstra (CDA), Kaag (D66), Ollongren (D66) en Schouten (CU). Vakminister Hoekstra van financiën verhuisde naar buitenlandse zaken. Op dit ministerie is hij een vreemde eend in de bijt. Kaag ruilde buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking voor financiën. Ollongren werd in Rutte IV minister van defensie, een departement waar ze niets te zoeken heeft. Rutte had moeten aansturen op meer vakministers. Dat breekt Rutte IV mede op.
De CDA-top ontving uit de regio al maandenlang kritiek. Uiteindelijk ging het duo Hoekstra-De Jonge door de knieën en werd de val van Rutte IV voorbereid. Een gecoördineerde aanval met een zekere dynamiek, hoewel beslist geen fraaie. Het Algemeen Dagblad noteerde het verhaal van CDA-leider Hoekstra op vrijdag 19 augustus maar al te graag in de kolommen.
De gewijzigde inhoud ten aanzien het stikstofbeleid voor het CDA is: streefjaar 2030 met de helft stikstofvermindering uitstellen en KDW uit de wet. Deze opstelling accepteert D66 niet. Zo organiseert het CDA een zelfgekozen vertrek. Dat is de enige logische optie voor de partij. Aanblijven van het CDA in Rutte IV leidt namelijk tot een afslachting bij de Provinciale Statenverkiezingen in maart 2023.
Intussen is er binnen de VVD heibel over het asielbeleid en het dwingende optreden van de eigen staatssecretaris Van der Burg (Asiel) om gemeenten asielzoekers te laten opnemen op afgedwongen locaties. De kritiek van VVD-leden komt uit diverse regio’s. Premier en partijleider Rutte heeft zijn partij niet meer in de hand en zijn geloofwaardigheid is direct in het geding. Teun Heldens, VVD-fractievoorzitter in de gemeente Peel en Maas, stelt dat aan D66 in Rutte IV inhoudelijk teveel is gegeven. Indien D66 ‘niet bereid is ons tegemoet te komen, moet de VVD-fractie maar de stekker uit dit kabinet trekken.’ (Leeuwarder Courant, 22 augustus 2022). Ook partijcoryfee Hans Wiegel liet zich vandaag uit in soortgelijke bewoordingen op Radio 1.
De Tweede Kamer is terug van reces en vergadert morgen, dinsdag 23 augustus. Het wordt ongetwijfeld spannend. GroenLinks-voorman Klaver boos. D66-fractieleider Paternotte gefrustreerd. PvdA-fractieleider Attje Kuiken fel. Wilders raast. Baudet preekt. Sophie Hermans van de VVD blijkt wederom een lichtgewicht. En ik ben zeer benieuwd hoe CDA-fractievoorzitter Heerma uit de verf komt. Premier Rutte appt tijdens alle drukte naar bekenden in Brussel met de vraag of er al ergens een stoel vrij is.
VVD-premier Rutte zagen we vele jaren. Het is genoeg zo.
Wiebe Dooper