In 1889 emigreerden twaalf en misschien nog meer Koudumer gezinnen naar Argentinië. Aangespoord door de armoede in Friesland en de belofte van een betere toekomst in Zuid-Amerika maakten ze per stoomschip de reis van vijf, zes weken van Rotterdam of Amsterdam naar Buenos Aires. Vanaf daar zouden ze een mooie plek krijgen in het nieuwe land dat zich in die tijd zo voorspoedig ontwikkeld had.
In 1888 had de Argentijnse regering een deal gesloten met de Nederlandsch-Amerikaansche Stoomvaart-Maatschappij (NASM) om immigranten vanuit Nederlandse havens naar Argentinië te vervoeren. Voor iedere passagier ontving de NASM een premie zodat de emigranten de reis naar Argentinië gratis konden maken. De landbouwcrisis in Nederland trof aan het eind van de 19e eeuw vooral Groningen, Friesland en Zeeland. Aangetrokken door gratis overtocht en eerste opvang en de belofte van goedkoop land trokken rond 1889 vanuit die provincies honderden emigranten naar Argentinië. Helaas was het allemaal niet zo mooi als beloofd.
Schepen van de NASM vertrokken in 1889 en 1890 vrijwel maandelijks afwisselend uit Rotterdam of Amsterdam naar Argentinië. De reis zelf duurde vijf tot zes weken en het was bepaald geen luxe reis. Na aankomst verbleven de emigranten een kleine week in een ‘emigrantenhotel’, dat overigens niet veel weg had van een hotel. Daarna werden ze over het immense land verspreid en ze kwamen bepaald niet altijd goed terecht.
Ze kregen te maken met de grillen van grondeigenaren, er waren misstanden en beloftes die niet nagekomen werden. Regelmatig waren er slechte voorzieningen op de plekken waar de emigranten terechtkwamen, moesten ze zelf hun woning (af)bouwen en was de grond nauwelijks te bewerken. Door de erbarmelijke leef- en werkomstandigheden stierf een derde van de landverhuizers door ziekte, honger of armoede. Uiteindelijk keerde een kwart van de emigranten terug naar Nederland.
Net als in de rest van Friesland waren in Koudum de leefomstandigheden aan het eind van de negentiende eeuw niet voor iedereen rooskleurig. Dus het is te begrijpen dat ook mannen en zelfs hele gezinnen uit Koudum rond 1889 naar Argentinië vertrokken. Koudum telde in die tijd krap 1900 inwoners en enkele tientallen daarvan zijn naar Argentinië gegaan. Zo meldde het Dagblad van Friesland van 3 oktober 1889 dat er negen Koudumer gezinnen naar Argentinië geëmigreerd waren.
Van een stuk of tien families zijn de namen bekend en we weten van de meesten een beetje hoe het ze vergaan is in Argentinië. Een deel van die Koudumer landverhuizers vertrok op 4 juni 1889 met de ss Schiedam van Rotterdam en kwam op 9 juli in Buenos Aires aan. Een wat groter deel waren gezinnen die op 25 september 1889 met hetzelfde schip naar Argentinië gingen en daar op 30 oktober aankwamen. Sommigen bleven hun hele verdere leven in Argentinië, anderen kwamen – meestal berooid – terug naar Friesland.
Van een drietal Koudumer gezinnen die in 1889 emigreerden is zowaar behoorlijk wat informatie bekend. Wouter Wouters is redelijk geslaagd in Argentinië, al kende hij ook moeilijke periodes. Hij is met zijn gezin in Argentinië gebleven en schreef tussen 1893 en 1911 zeventien ingezonden brieven naar ‘de Hepkema’, een veelgelezen Friese krant. Karel de Hoop ging met twee broers naar Argentinië en keerde na zeven jaar weer terug in Koudum. Over zijn verblijf in Argentinië schreef hij een verhaal van vijf A4’tjes. Jan Cornelis Koornstra emigreerde met zijn gezin en schreef tijdens de reis en gedurende de eerste jaren in Argentinië zes brieven naar zijn familie in Koudum. Die brieven zijn bewaard gebleven.
Op de website van Histoarysk Koudum staat sinds oktober 2024 een uitgebreide pagina over de emigratie van Koudumers naar Argentinië. Alle bekende namen worden daar vermeld. Bij doorklikken naar die namen zijn de verhalen over deze Koudumers in Argentinië te lezen.
© Jelle van Meulen