Vrijdagavond 6 september presenteerde Gabriëlle Terpstra haar debuutbundel Tsjintwurdich is alles better. Gabriëlle kenden we al langer als de vriendin van Sietske Harkema uit Leeuwarden. Sietske heeft nu ruim zes jaar lang een geweldige Stabij, Freya, en dat is de dochter van onze Silke. Freya is nog net zoals ze als puppy in het nest in Koudum was en ‘Klavertje’ genoemd werd: avontuurlijk. Hoe mooi was het dan ook dat Sietske dit expositieseizoen bij ons in Galerie Lytse Skientme exposeerde met kleine aquarellen die als onderwerp hebben ‘De avonturen van Freya’. Die aquarellen zijn nog tot en met 14 september in Koudum te zien.
Gabriëlle kende ik dus als de vriendin van Sietske. Ze woonde ook in Leeuwarden en heeft een hond, Snowy, die veel met Freya speelt. Of speelde, moet ik nu misschien zeggen, want Gabriëlle woont alweer een tijdje in Franeker. Maar wat belangrijker is: inmiddels ken ik Gabriëlle Terpstra ook als Fryske schrijver, journalist en podcastmaker. Ze publiceerde de afgelopen jaren gedichten en verhalen in het literair tijdschrift Ensafh en in de Moanne. Bovendien treedt ze regelmatig op met haar werk en dat beperkt zich niet tot Friesland.
Dat resulteerde dan ook in een eerste bundel, Tsjinwurdich is alles better, die deze week verschijnt bij uitgeverij Hispel. Met illustraties van Sietske Harkema. En de eerste illustratie, afgezien van de voorkant: hond Snowy! De bundel werd gepresenteerd in het café van Podium Explore in de Bagijnestraat in Leeuwarden en dat was een heel aardig gebeuren. Dat kun je ook wel overlaten aan de dichter/performer die vorig jaar afstudeerde aan de Academie voor Popcultuur met een poëzieproject.
Het café van Podium Explore puilde behoorlijk uit bij deze boekpresentatie. Dat is natuurlijk verheugend, maar het was daardoor voor de aanwezigen ook wel een uitdaging. Eerlijk gezegd voor mij een iets te grote uitdaging, want om te voorkomen dat ik van mijn stokje ging, ben ik in de pauze weggegaan. Dus ik heb slechts de halve presentatie meegemaakt, maar had met vooruitziende blik, al wel meteen bij binnenkomst de bundel aangeschaft.
De eerste helft van deze avond was het reisje Koudum-Leeuwarden overigens al meer dan waard. De presentatie was in handen van Arjan Hut met wie Gabriëlle al enkele jaren een literair-culturele podcast ‘Gabrielle en Arjan bedoele it net ferkeard’ maakt, waarin ze met hem op een informele manier het culturele leven in Friesland bespreekt. De presentator kreeg – bedoeld of onbedoeld – de lachers op zijn hand toen hij bij het begin van de presentatie aankondigde dat Erik de Boer, gemeentedichter van Smallingerland, de aanwezigen zou opwarmen met een aantal gedichten.
Letterlijk nog meer opwarmen was wel het laatste waar het publiek behoefte aan had, maar de aanstekelijke voordracht van Erik bracht de aanwezigen wel in de juiste poëtische stemming. En dat is bij de dichters waartoe ook Gabriëlle behoort, niet per se een verheven stemming. Zeker als je je ervoor openstelt, gebeurt er wat, meestal veel en vaak heel direct.
Presentator Hut had inmiddels ingeschat dat het te druk en te warm was voor een lang diepte-interview met schrijfster en illustratrice. Dus hoorden we in een kort interview hoe de samenwerking tussen Sietske en Gabriëlle ontstaan was. En vooral kreeg het publiek te horen hoe Gabriëlle ertoe gekomen was om te gaan schrijven en nog in het Fries ook. Dat was van ver, misschien wel heel ver, gekomen.
De auteur liet daarbij doorschemeren dat een problematische jeugd en een heftige nasleep daarvan haar ook een andere richting op had kunnen laten gaan. In interviews in 2022 en 2023 in de Leeuwarder Courant sprak ze daar ook open over. Maar de titel van de bundel geeft al aan: ‘Tegenwoordig is alles beter’ en het slotgedicht was de inspiratie voor de omslagtekening: kleurige bloemen die uit een donkerbruin moeras groeien.
Ook vertelde ze hoe de kennismaking met de poëzie van de Poetry Circle haar leven veranderde. Zo kon poëzie dus ook zijn! Poetry Circle richt zich op schrijvers die met hun werk graag het podium op gaan en biedt beginnende spoken word-artiesten talentontwikkelingstrajecten aan. Vooral heeft ze een hoop te danken aan Alwin van der Toorn. Hij behoort dan ook tot de mensen die Gabriëlle in het ‘Foarwurd’ van haar debuutbundel bedankt. Hij bracht haar met geweldige poëzie in aanraking en liet haar zien dat poëzie helemaal niet saai hoeft te zijn. En zo startte Gabriëlle met een vriendin de ‘Pauperdichters’.
Alwin kreeg het eerste exemplaar van Tsjintwurdich is alles better en hij was daar zichtbaar dankbaar voor. Het gedeelte vóór de pauze werd afgesloten door de Fries-Amsterdamse artiest Zea die met zijn gitaar en zijn aparte liedjes de juiste snaar trof op deze boekpresentatie. Zoals gezegd heb ik de aangekondigde ‘jonge dichters’ die na de pauze optraden helaas niet meer gezien. Onze Silke kwam het trouwens wel goed uit dat we niet zo laat weer in Koudum terug waren. Zo kon ze steun bij ons zoeken toen de vuurwerkshow losbrak om de Feestweek van Koudum in te luiden.
En het bood mij de gelegenheid om Tsjintwutdich is alles better eens even goed door te bladeren. Wat de beoordeling daarvan aangaat, kan ik me voorlopig wel vinden in de woorden van Martsje de Jong op de achterkant: “Wisberet, persoanlik, oangripend en ynteger, sa skriuwt Gabriëlle Terpstra. Lit dizze frisse wyn mar waaie troch de Fryske literatuer.” Oftewel: Resoluut, persoonlijk, aangrijpend en integer, zo schrijft Gabriëlle Terpstra. Laat deze frisse wind maar waaien door de Friese literatuur.
Wat verder nog bij het doorbladeren opvalt aan de bundel? Enigszins apart meldt de uitgever in het colofon dat de bundel in 2022 verschenen is. Ook apart, in mijn ogen dan, ongetwijfeld niet in die van de groep van de ‘Pauperdichters’, is het door elkaar lopen van poëzie en proza. Je kunt dan van prozagedichten spreken, maar ‘slamgedicht’ (zoals ‘Sint Jabik’ genoemd wordt) kan ook. En bovendien kun je je natuurlijk ook afvragen: wat is ertegen om een bundel met gedichten en verhalen te maken?
Wat me ook opviel: hoe eigen(zinnig) het werk van Gabriëlle Terpstra ook is, ze is niet te beroerd om zich schatplichtig te voelen aan oudere, ‘klassieke’ schrijvers. Zo is het gedicht ‘Gysbert Japiks’ een moderne remake van het gedicht ‘Wobbelke’ van deze 17e-eeuwse Friese schrijver, waarbij Wobbelke ‘Wobbe-Jan’ geworden is. Twee gedichten, ‘Bûterhoeke 1’ en ‘Bûterhoeke 2’ zijn gewijd aan het Frysk Histoarysk en Letterkundich Sintrum Tresoar (“soe der wolris sekst wurde yn Tresoar?”). Daarbij sluit fraai de tekening van Sietske Harkema aan die ook op de uitnodiging van deze boekpresentatie stond.
© Jelle van der Meulen