Organisatieadviseur Siebren de Ringh uit Gaast plaatst in deze derde bijdrage de begrippen leider en leiderschap in een meer sociologische samenhang. Daarna geeft De Ringh zijn visie op deze zaken gekoppeld aan de politieke cultuur en de journalistiek.
De begrippen leider en leiderschap worden de laatste jaren steeds meer gebruikt binnen sociale netwerken, cursussen en maatschappelijk instituties. Hoe verklaar jij deze ontwikkeling?
Leiderschap is van alle tijden en dus zeker niet nieuw. Ik denk wel dat het steeds meer een gespreksonderwerp is geworden. Mijn verklaring is dat na de Tweede Wereldoorlog alles gericht is geweest op het herstel van het land en de economie. Werken was net als de kerk de heilige graal, terwijl de welvaart enorm toenam, brokkelde het fundament van de kerk af. Zo kwamen we terecht in overwerktheid en geestelijke armoede. De kerk was uitgespeeld, de moralistische rolmodellen knelden en alle spullen die we konden en kunnen kopen, vervullen niet de diepere menselijke behoeften.
Leiderschap is nu (terecht) het codewoord, omdat leiderschap fundamenteel altijd gaat over wie jezelf bent, wie je wilt zijn, welke doelen je persoonlijk en zakelijk nastreeft en wat de universele inzichten zijn om doelen te bereiken. Zo komen mensen bij de vragen: wie ben ik en wat heb ik nodig als mens? En hoe krijg ik binnen vermogen regie op mijn leven?
Het is mijn persoonlijke overtuiging dat mensen eerst zichzelf moeten kunnen leiden, voordat ze effectief kunnen zijn in het leiden van andere mensen. De mens die niet in het reine is met zichzelf kan al snel vervallen in projectie.
Welke raakvlakken zijn er tussen bovengenoemde ontwikkelingen rond leider en leiderschap ten aanzien van de politieke cultuur en de journalistiek?
Het eerste wat in mij opkomt is dat we politiek in een soort luchtledigheid terecht zijn gekomen. De gevestigde partijen hebben veelal hun identiteit en achterban prijsgegeven. Enkele zijn als gevolg daarvan electoraal gedecimeerd. Het is een luchtledigheid, omdat we een tijdperk verlaten en een nieuwe ingaan. We zitten nog in het oude waarin opbouw en groei centraal stonden en raken het nieuwe waar geheel tegen mijn zin in somberheid, schuldgevoel, vijand- en schaarste denken en een doorslaande internationalisering en technocratisering centrale begrippen zijn.
Niemand weet waar het politiek overgaat. De gemeente kan de problemen niet oplossen zonder de provincie, de provincie kijkt naar Den Haag en Den Haag schermt met een anonieme politieke macht in de EU. Wat mij betreft politiek een doodlopende straat. De burger identificeert zich nog nauwelijks met wat er gebeurt in relatie tot de problemen die burgers zelf ervaren.
Het nieuwe politieke leiderschap moet grip vinden in de luchtledige fase waarin we nu zitten om een nieuw soort geborgenheid, verbinding, optimisme en visie te creëren.
Dan de journalistiek. De goede daargelaten ben ik zeer slecht te spreken over de Nederlandse media. Ik zie een totale overbelichting op slecht nieuws. Het is bij lange na niet allemaal slecht wat in de wereld gebeurt. Dagelijks zetten media de gemoederen van burgers in vuur en vlam door telkens uitersten uit te vergroten. Ik zie mensen zich zorgen maken over fake news en dat snap ik grotendeels wel. Maar dan moeten mensen zich ook zorgen maken over wat we de betrouwbare media noemen.
Berichten zijn zo tendentieus en alarmistisch. De reden hiervoor is heel plat. Slecht nieuws houdt de aandacht van mensen langer vast en dat is één op één gekoppeld aan het verdienmodel van de media. Ik adviseer mensen om zich met mate bloot te stellen aan aanhoudend negatief nieuws en zelf kritisch na te denken bij alles wat gelezen wordt. Negatieve voorspellingen maken zichzelf waar, net als positieve voorspellingen. Natuurlijk is er actie nodig om de problemen van vandaag en morgen op te lossen. Maar neem van mij aan dat burgers dat ook kunnen zonder zwartgalligheid en aangeprate schuldgevoelens.
Eerder verscheen: