Je moet goed kijken, halverwege de Appelmarkt in Bolsward, en omhoog nog wel. Naast pand nummer 11 is het begin van een lange, steeds smaller wordende steeg, de Lommerdsteeg. In de zijgevel van dat winkelpand, vooraan en hoog in de muur, is een gevelsteen te herkennen. Zo lelijk overgeschilderd dat deze daardoor nog nauwelijks te onderscheiden is. Ook geen bordje, aangebracht op de muur, om Bolswarders en bezoekers te wijzen op een historisch waardevol element van de aloude binnenstad. Net als bij zoveel andere historische elementen van het oude stadje, moet je helaas ook hier constateren dat het cultuurhistorische toezicht erop vaak veel te wensen overlaat.
Sibrandus Siccama
Sibrandus is in 1571 te Bolsward geboren. Hij volgt onderwijs, eerst bij de plaatselijke leermeester Joannes Fungerus en daarna, in 1590, aan de Universiteit van Franeker in de rechtsgeleerdheid, waar hij de graad van doctor verwerft. In 1598 treedt hij toe tot de Orde van Advocaten. Al snel daarna wordt Siccama secretaris van de gemeente Hasselt, in Overijssel. Op dat moment wordt hij benaderd door de Mazzetti’s uit Italië, via genoemde Peter Iesschot, om te bemiddelen in deze kwestie. Deze keuze is weloverwogen gedaan. Caesar Mazzetti en Siccama hebben elkaar al leren kennen en vertrouwen (!) in Bolsward. Caesar is nu blijkbaar zo onder de indruk dat hij op 18 april 1603 een akte tekent waarin hij zijn bezittingen in Italië aan zijn neef Hercules verkoopt.
Genoemde Sibrandus Siccama vestigt zich overigens al in 1602 opnieuw in Bolsward, waar hij secretaris van de vroedschap wordt. Dat blijft hij 20 jaar lang. Tijdens de bouw van het stadhuis zal hij een van de belangrijkste toezichthouders en adviseurs zijn en veel invloed op de bouw van het stadhuis uitoefenen.
En nog is de familieaffaire niet afgelopen. Op 10 mei 1603 verklaart Caesars zwager Theobaldus Vibertie, oud 43 jaar, gehuwd met Francisca Mazzetti en wonende te Dracomery (Italië), voor de magistraat van Bolsward dat Caesar met onjuiste informatie door Hercules is bedrogen. Het mocht echter niet baten. De overdracht van alle Italiaanse rechten en bezittingen van Caesar aan Hercules wordt niet teruggedraaid. Deze affaire, of mogelijk de rechtszaak van 1592, zal geleid hebben tot de tekst onderaan de gevelsteen:
‘Tis begonnen maer / nyet verwonnen al / tot spyt diet benyet’.
Hierin wordt spijt uitgesproken over een, weliswaar aanhangig gemaakt, proces dat niet gewonnen wordt.
Mazzetti in Bolsward
Terug naar zijn leven in Bolsward.
Caesar Mazzetti krijgt op 1 juli 1602 vergunning voor het oprichten van een Bank van Lening (de lommerd). Daartoe betaalt hij 700 carolusgulden. De ‘lommerd’ komt te zitten in panden die zich bevinden in de Jarich Heerkessteeg (nu: Lommerdsteeg). In 1610 staat hij nog steeds als ‘banckholder’ geregistreerd. Hij koopt zelfs rond 1612 een pand aan de Appelmarkt 11. Hij bezat al eerder panden in de steeg ernaast en wellicht het pand op de hoek van de steeg en de Nieuwmarkt. Ook een pand op de Broerestraat zou van Mazzetti kunnen zijn geweest.
Dat beroep van leningverstrekker geeft hij eraan wanneer hij in 1615 het burgerschap van Bolsward verkrijgt (in de burgerboeken van Bolsward wordt hij Caesar Machet genoemd). Daarvoor moet hij dan wel zes gulden (!) betalen.
Dat beroep van pandjesbaas, lommerd, was overigens in de late middeleeuwen, en ook nog rond 1600, een minderwaardige bezigheid. Godsdiensten als het christendom en de islam verboden het uitlenen van geld op religieuze gronden. Daarom waren het vooral joden die in die tijd, en later, dit beroep uitoefenden. Toch maakten ook vele (katholieke) Lombarden (uit Lombardije afkomstig) de oversteek van Italië naar noordwest Europa om ‘lombard’ te worden. Zo ook met deze Mazzetti die in Bolsward neerstreek en uiteindelijk een gewaardeerd en invloedrijk ingezetene van de stad werd. Hoewel bij wet verboden, werden pandjesbazen door de Bolswarder magistraat gedoogd, zoals ook elders met de lommerds gebeurde. Zij bevorderden immers indirect de plaatselijke handel. En daar voer de gemeenschap wel bij.
Het was Nederlanders echter verboden dat beroep uit te oefenen, zodat onze Caesar Mazzetti in 1615 ophield (na verkrijgen Bolswarder burgerschap) met het geven van leningen in onderpand. Ik acht het aannemelijk dat Caesar Mazzetti vervolgens door een steenhouwer die meegewerkt had aan de ornamentiek van het stadhuis, tussen 1615 en zijn overlijden in 1622 zijn buste in steen liet beitelen. En wel op een even sierlijke wijze als te herkennen aan elementen van het stadhuis. En met een tekst eronder die wijst op het verloren proces dat Caesar Mazzetti in 1603 voerde, en verloor. En dat aangebracht werd in de gevel van een van zijn huizen, waarschijnlijk pand Appelmarkt 11 dat al enige jaren in zijn bezit was, rond de Lombardsteeg.
Een gevelsteen als eeuwig aandenken aan een hoogst merkwaardige Italiaanse Bolswarder…
Claudius
Tenslotte lijkt het me aardig nog enige aandacht te schenken aan de eerder genoemde kinderen van het echtpaar Mazzetti. Dochter Catalina Mazzetti werd de vrouw van Douwe Eysma. Jeroentje Mazzetti trouwt op 20 mei 1623 te Bolsward met Evert Jacobs. Trijntje Mazzetti is getrouwd te Bolsward op 17 mei 1624 met burgemeester Frederick Bothe. Franske Mazzetti trouwt, een dag eerder dan haar zuster, op 16 mei 1624 te Burgwerd met ds. Matthias Cornelis Walsweer.
De oudste zoon van onze Caesar Mazzetti, Claudius Caesar, die geboren wordt in 1588 te Bolsward, reist op hoge leeftijd in 1658 met uitgebreide aanbevelingsbrieven en verzoekschriften van de magistraat van Bolsward naar Italië. Hij wil de eer van zijn vader redden en vroegere bezittingen terugkrijgen.
Met aanbevelingsbrieven e.d. van de stad Bolsward en van keizer Ferdinand III (1637-1657) gaat hij op pad. Hij bereikt de geboortestreek van zijn vader en onderneemt bestuurlijke actie om rehabilitatie.
Claudius, de Bolswarder, keert evenwel niet meer terug. Hij wordt in het land van zijn voorvaderen vermoord door het eten van een vergiftigde pastei!
© Willem Haanstra
Eerder verschenen in deze artikelenreeks:
Bronnen:
- oud archief gemeente Bolsward (O.A.B.)
- verre verwanten
- info Martinikerk
- Bolswarder zaken, wandelserie B.N.
- D. Westerhof, Dokkum
- frinco-interfree
- frinco alterviste
- stamboom forum, onderzoek in Duitsland
- tresoar
- stamboom Van der Hauw
- ‘Mensen in en om de Martini’, ds. J.J. Kalma
- Stadhuis Bolsward, Peter Karstkarel en Rienk Terpstra