(tekst: cultuurpodium dorpskerk Huizum)
De titel van zijn lezing luidt: ‘Romantisch geleerde of quasi-adellijke fantast?’ met als ondertitel: ‘Het verdriet van jhr.mr. Montanus de Haan Hettema (1796-1873)’.
150 jaar geleden overleed mr. Montanus de Haan Hettema te Leeuwarden. Deze jurist en frisist werd op het Huizumer kerkhof, vlakbij de Dorpskerk, begraven. Een passende aanleiding om aan deze roemruchte Fries aandacht te schenken. Aan de orde komt waarom hij ‘roemrucht’ (combinatie beroemd en berucht) was.
Hoewel hij zichzelf een groot geleerde vond voelde hij zich zwaar miskend in zijn eigen Friesland. In 1846 verscheen zijn ‘Stamboek van den Frieschen, vroegeren en lateren, adel’. Montanus was als Montse Hettema in de winter van 1796 gedoopt te Bolsward. Hier groeide hij op in het kinderrijke winkeliersgezin van de katholieke patriot Hans Hettema en zijn vrouw Jantje van Albada. In 1815 was Montse tot verrassing van velen in de Friese Ridderschap benoemd. Als jonkheer, niet als baron, zoals hij zelf graag wilde. Hij promoveerde in de rechten te Groningen. In 1838 liet hij zich adopteren door Anna Maria de Haan. Sindsdien noemde hij zich De Haan Hettema. Zijn mannelijk nageslacht nam later de familienaam Van Albada de Haan Hettema aan.
Hij verwierf (inter)nationale aandacht met uit het Oudfries overgeleverde wetsteksten. Met zijn scherpe, ruzieachtige pen kreeg hij het aan de stok met talloze bekende Friese publicisten, zoals Wopke Eekhoff (zijn erfvijand) en Joast Hiddes Halbertsma. Op alles wat er in zijn tijd over Friese taal en geschiedenis verscheen had De Haan Hettema iets aan te merken. Zijn eigen vondsten en proza bezaten een hoog romantisch-mythisch gehalte. Hij verzuchtte aan het einde van zijn publicitaire loopbaan: ‘Ik weet, ik sta bijna geheel alleen.’
Yme Kuiper (1949) was bijzonder hoogleraar antropologie en historische buitenplaatsen aan de RUG en ontving de Dr. Joost Halbertsmaprijs en de Eismaprijs (nu Van Winterprijs). Vast staat dat De Haan Hettema het schitterend én terecht had gevonden als-ie geweten had dat diens leven en werk 150 jaar na diens sterfjaar door Yme Kuiper zou worden belicht in de Dorpskerk Huizum, het oudste monument (12e eeuw) van Leeuwarden…..
Na de lezing staat Peter de Haan in een korte toegift stil bij een andere in Huizum begraven bekende Fries die 150 jaar geleden werd geboren. Wie die beroemdheid is, blijft een verrassing.
De toegangsprijs is € 6,00. Toegangskaarten kunnen vooraf digitaal worden aangeschaft via het Ticketkantoor: https://www.ticketkantoor.nl/shop/Ymekuiper.
Raadpleeg eventueel ook: https://dorpskerkhuizum.nl/agenda/lezing-door-yme-kuiper-over-montanus-de-haan-hettema/