Al vaak schreef ik in boeken, kranten en tijdschriften over de Bolswarder Frits van der Meer (Bolsward, 16-11-1904—Lent, 19-07-1994), priester en wereldberoemd kunsthistoricus. Een groot literair man bovendien, die voor zijn talloze boeken in 1963 de hoogste letterkundige onderscheiding binnen het Nederlandse taalgebied kreeg (de P.C. Hooft-prijs), uitgereikt in het Muiderslot.
Ik wil in deze artikelenreeks aandacht schenken aan zijn vrienden die hij soms vanaf de r.k. lagere school aan de Hoogstraat al koesterde. De vrienden die ik in de loop der jaren heb kunnen herkennen, zijn 1. Hendrik de Bruin, 2. Foppe Molenaar, 3. Jan Postma, 4. Jopie van der Klei, 5. Jan Hoogma, en 6. Dirk Jorritsma.
3. Jan Postma
In 1921 komt de Wargaster Jan Postma als gemeentearchitect vanuit Deventer naar Bolsward. De familie koopt de pas afgebrande woning aan de Grote Dijlakker 20 en Jan ontwerpt die zodanig dat het pand later de status van rijksmonument krijgt. Elders in deze historische reeks verhalen over Bolsward belichtte ik uitgebreid het Julianapark. Het park zelf is een rijksmonument, evenals de daarin geplaatste tuinmanswoning, de Eisma-bank, en de Muziekkoepel; de beide laatste, ontworpen door deze Jan Postma, zijn ook verklaard tot rijksmonument; heel bijzonder dat deze persoon de grondlegger was van een drietal rijksmonumenten in de stad Bolsward.
Postma zou een lange staat van dienst bij de gemeente Bolsward krijgen, en wel tot aan zijn pensionering.
Hij groeide op in het dorpje Warga en begon als timmerman zijn werkzaamheden. Via allerlei avondstudies ontwikkelde hij zich in de bouwkunde, met name de nieuwbouw. Toen Jan zijn militaire dienstplicht vervulde, kwam hij terecht in Edam. Daar ontmoette hij, via de kerk, zijn eerste vrouw, Annie Tel. Ze huwden in Edam en kregen in de loop der jaren elf kinderen, waarvan drie later geestelijke werden. Na het overlijden van zijn eerste vrouw huwde Jan met Jo Koster uit Bovenkarspel.
Nadat de Wargaster Jan via Roermond en Deventer op 31-jarige leeftijd op de Grote Dijlakker 20 in Bolsward kwam te wonen, ging hij aan de slag als hoogste ambtenaar van de afdeling Gemeentewerken. Hij betitelde zich als gemeentearchitect en was een zeer kundig en precies persoon die in de avonduren ook nog tekenlessen gaf.
Recht tegenover het pand Grote Dijlakker 20 woonde de familie Van der Meer. Hoewel Frits van der Meer zo’n 13 jaar jonger was dan Jan Postma ontstond er na 1922 een hechte band tussen de beide families. Beide zeer katholiek, beide precies en eigenzinnig. Ook heerste binnen beide families eenzelfde soort discipline, zoals het elke ochtend zeven uur bezoeken van de vroege kerkdienst, die ongeveer een half uur duurde. Vader Antonius van der Meer, een plaatselijk bestuurder en invloedrijk man, kon ontzettend goed overweg met de gelijkgezinde familie Postma. Ook op het gemeentehuis ontmoetten ze elkaar, waar dan ook Foppe Molenaar werkzaam was, als straatmaker, en direct te maken had met Jan Postma. De gemeente, waar mensen werkten van diep religieus tot buitenkerkelijk.
‘De Gereformeerden zijn kloeke, volstrekt betrouwbare lieden, waarvoor iedereen respect heeft; vast in de leer; waarom zij (nog) niet een kerk zijn, ontgaat ons natuurlijk. Van de Heidelbergse Catechismus hebben wij nooit gehoord; wel weten we, dat zij op zondags niets ‘werelds’ doen, niet fietsen, niet dansen, en tweemaal naar een lange preek luisteren; dat zij thuis aan tafel de bijbel lezen (wij zeggen hardnekkig ‘heilige Schrijft’); en dat zij thuis aan tafel altijd over het geloof beginnen, ook de kinderen. Wat zij in hun kerken zingen, ontgaat ons, maar zij hebben geen koor, iedereen zingt mee: altijd hetzelfde, psalmen, gerekt en zwaar, maar wel plechtig.’
Jan Postma stond bekend als een streng (‘hard’, zei een van de kinderen; hij was ook ‘weinig thuis’) vader en ambtenaar. ‘Pa was een diep gelovig man. Hij hield zich aan de geboden van de kerk. Vasten- en onthoudingsdagen werden streng nageleefd. Om de 14 dagen te biecht, dat hoorde zo’.
Binnen het gezin was veel aandacht voor muziek. Als conservatief katholiek was hij absoluut tegen gemengd zwemmen in het enige zwembad dat de stad bezat, en ook andere sporten waren er niet bij. Tevens was hij, omdat hij de trieste gevolgen van drankgebruik in zijn jeugd in Warga van nabij had meegemaakt, fel tegen het gebruik ervan.
Moeder Annie overleed al in 1953. Jan huwde drie jaar later met Jo Koster.
Hij overleed, na in zijn leven nauwelijks ziek te zijn geweest, op 88-jarige leeftijd in het verzorgingscentrum Teatskehûs in Blauwhuis. Hoe goed opgevangen ook, Bolsward bleef ook daar aan hem hangen.
Sinds de jaren 1920 ontmoetten Frits van der Meer en Jan Postma elkaar regelmatig. Ook tijdens zijn verblijf in Blauwhuis bleef Frits, op bezoek in Bolsward, hem daar veelvuldig opzoeken.
— Hoe vakkundig en minutieus deed Jan Postma verslag van de gevolgen van het laten springen van de Blauwpoortsbrug in 1945. Daarover schreef ik al in het boek ‘Bolsward in Oorlogstijd’ —
Deze muziekkoepel dateert van 1922 (!), en is ontworpen door Jan Postma. Aan het gebouw zijn o.a. neoclassicistische en neorenaissance elementen te herkennen, waarmee het stempel eclectisch aan het gebouw gegeven kan worden. Het heeft een centrale ligging in het park, op het punt waar paden samenkomen en een overgang van een traditionele vormgeving naar een Engelse-tuinachtige indeling plaatsvindt.
Het achtkantige dak met knik, bedekt met terracotta leien, is bekroond met een pijnappel. Deze staat symbool voor ‘eeuwigheid’ en ‘vruchtbaarheid’.
De bank werd op 2 juli 1936 door de opgerichte stichting met de eigen naam, die het functioneren van de familie Eisma binnen Bolsward wilde honoreren, geschonken aan de gemeente. Deze sobere bank, die neigt naar de stijl van de Amsterdamse School, heeft een betonnen plaat als zitgelegenheid. De bank dient als symbool voor het sociaal-economisch leven in de stad Bolsward.
© Willem Haanstra
Eerder verscheen:
https://www.brekt.nl/frits-van-der-meer-en-zijn-bolswarder-vrienden-introductie/
https://www.brekt.nl/frits-van-der-meer-en-zijn-bolswarder-vrienden-hendrik-de-bruin-1/
https://www.brekt.nl/frits-van-der-meer-en-zijn-bolswarder-vrienden-2-foppe-molenaar/