Op woensdag 6 september hield Pieter Omtzigt de Binnenhoflezing:
‘Herstel van de machtbalans – Tussen de burger, de machtige overheid en het parlement’. Onderstaande tekst betreft pagina 8 en 9 uit deze lezing.
CORONATIJD
Dataverzameling en inbreuk op grondrechten zonder toezicht kwamen ook voor in de coronatijd. De coronacrisis stelde de overheid voor enorme uitdagingen. En voor u denkt dat juist dan grondrechten even naar het tweede plan geschoven kunnen worden, is mijn antwoord: grondrechten
zijn er juist voor moeilijke situaties en crises. De vrijheid van meningsuiting is niet bedoeld voor de breiclub die breipatronen publiceert, maar voor meningen die de machtshebbers onwelgevallig zijn.
En in de coronatijd greep de overheid diep in de grondrechten: een avondklok is eigenlijk gewoon een enkelbandje voor 18 miljoen Nederlanders om een voorbeeld te noemen. Een lockdown en gedwongen winkelsluiting brengt enorme schade toe aan kleine ondernemers, waarvoor niet iedereen gecompenseerd werd. Het wordt steeds zichtbaarder dat en hoe die kleine ondernemers in de schulden zijn geraakt. Was het steeds noodzakelijk en proportioneel dat hen schade werd toegebracht om de pandemie te bestrijden?
Dit deed de overheid om een pandemie met ongekende oversterfte van soms wel 2000 mensen per week tijdens het voorjaar van 2020 en veelal in verpleeghuizen, in te dammen.
Daarom stelde de tijdelijke commissie corona, die de parlementaire enquête moest voorbereiden en
waarvan ik lid was:
“Met het oog op het tegengaan van verspreiding van het virus zijn verschillende maatregelen getroffen, mede ingegeven door de positieve verplichting om maatregelen te treffen ter bevordering van de
volksgezondheid als bedoeld in artikel 22, eerste lid, van de Grondwet. Deze maatregelen hebben ingegrepen op onder meer het gelijkheidsbeginsel en het verbod van discriminatie, de vrijheid van
meningsuiting, het recht tot vergadering en betoging, het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer, het recht op onaantastbaarheid van het lichaam en het eigendomsrecht. Deze rechten zijn achtereenvolgens neergelegd of komen tot uitdrukking in de artikelen 1, 7, 9, 10, 11 en 14 van de Grondwet en de daarmee corresponderende artikelen uit internationale verdragen, waaronder het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.”
Zelden zijn zoveel grondrechten tegelijk ingeperkt. Maar ook hier ging het verder. Verschillende onderdelen van de overheid vergaarden onrechtmatig informatie over burgers, bijvoorbeeld voor trendanalyses, zoals het leger in LIMC (Land Information Manoeuvre Centre) en de politie in TOOI
(het Team Openbare Orde Inlichtingen). Verder was de overheid betrokken bij de denktank desinformatie, waarover de regering bepaald niet open gecommuniceerd heeft. Want het vaststellen van wat
desinformatie is, is heel lastig en dat is op niet navolgbare wijze gebeurd. Een voorbeeld: wanneer werken mondneusmaskers? Het antwoord op die vraag door de regering was stellig, maar aan verandering onderhevig.
De tijdelijke commissie corona wilde dus ook aan de toezichthouder CTIV vragen onderzoek te doen naar inlichtingendiensten en niet-inlichtingendiensten: hoe hebben zij hun taken ingevuld tijdens deze
crisis.
Nederland is een van de weinige landen die geen vorm van enquête ingezet heeft naar het beleid in de coronatijd. In België, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Italië en elders worden politici en anderen onder ede gehoord en worden documenten gevorderd. Helaas is dat niet het geval in Nederland. Voor het eerst heeft de Kamer wel unaniem besloten een enquête te houden, maar weigeren de grotere partijen, de VVD, D66 en CDA mensen te benoemen die hem moeten uitvoeren, terwijl hun leden wel unaniem ingestemd hadden met de instelling van de enquête en met de vraagstelling.
Er zijn meer redenen om die enquête te houden: de regering diende een wet als 2G en 3G op het werk als grote haastsklus in. Daarmee zouden voor ongevaccineerden grote delen van de samenleving gesloten worden. En het bleef bij de toelichting onduidelijk of je ontslagen kon worden zonder QR-code. Hoe groot de haastklus was? De adviserende instanties hadden minder dan een dag om hun zienswijze in te dienen. Samen met Kees van der Staaij diende ik toen een motie in die ervoor zorgde
dat de wet 2G ingetrokken werd. Maar we lijken nu wel te vergeten hoe snel grondrechten toen zonder zorgvuldige afweging ingeperkt werden.
U kunt de Binnenhoflezing van Pieter Omtzigt raadplegen via:
https://storage.googleapis.com/pieter-omtzigt-website/Pieter-Omtzigt-Binnenhoflezing-06-09-202363.pdf