VVD-er Arno Brok wordt in maart 2017 tot Commissaris van de Koning in Fryslân benoemd. Zijn optreden wordt door de Provinciale Staten dusdanig gewaardeerd, waardoor hij in maart 2023 een tweede ambtstermijn als commissaris ingaat. Uit zijn eerste bestuursperiode worden drie relaties uit de politiek en de media in Fryslân onder de loep genomen. De rol van CdK Brok wordt daarin nader bekeken.
1: Henk Deinum en Jannewietske de Vries
De gemeente Leeuwarden maakt begin september 2018 bekend dat PvdA-wethouder Henk Deinum vertrekt. Hij heeft daartoe besloten om zijn partner, Jannewietske de Vries, “alle ruimte te geven voor een goeie start als burgemeester”, aldus Brok op de site van Omrop Fryslân. Uiteraard gaat het hier om het burgemeesterschap van Súdwest-Fryslân.
In hetzelfde artikel verkondigt Deinum:
“Jannewietske en ik kiezen voor maximale transparantie door dit nu al aan te kondigen. Wij denken dat het passend is in deze tijd, waarbij open en transparant publiek bestuur in woord en daad van groot belang is.”
Woorden die het goed doen op een mondeling examen politieke marketing. Relevanter is wat de achtergrond van die zogenaamde maximale transparantie is.
Eind augustus 2020 schrijft journalist Pieter Atsma in het Friesch Dagblad (FD) dat er volgens Deinum indringende gesprekken zijn gevoerd met CdK Brok over zijn besluit. Dat houdt in dat ten aanzien van Deinums beslissing een zekere druk aanwezig is geweest en dat hij niet geheel vrijuit een gedachte heeft gevormd over het neerleggen van zijn wethouderschap.
Zo komt er een beetje meer licht op de oorzakelijke factor van die genoemde maximale transparantie.
Er is nog een geheel ander bestuurlijk stadium tussen 2009 tot in het voorjaar van 2015. Als Deinum in 2008 als wethouder in de Friese hoofdstad aantreedt, is De Vries reeds een jaar PvdA-gedeputeerde. Bij aanvang van hun relatie wordt er even gekeken naar onderlinge portefeuilles, alleen toerisme en recreatie raken elkaar, aldus de Leeuwarder burgemeester Ferd Crone in de Leeuwarder Courant (LC) van 16 mei 2009. Als de verhouding serieus blijkt, wordt besloten de twee dossiers over te doen van Deinum naar een andere wethouder, aldus Crone in dezelfde editie.
Wethouder Deinum en gedeputeerde De Vries kunnen tussen 2009 en tot het voorjaar van 2015, zij stopt dan als gedeputeerde, naast elkaar functioneren. Iemand als CdK John Jorritsma stoort zich daar bijvoorbeeld niet aan.
Maar als De Vries in de nazomer van 2018 tot burgemeester van Súdwest wordt benoemd, wordt Deinums vertrek van het politieke podium aangekondigd: door de regels heen doet blijken op aandringen van CdK Brok. Zijn motief in dit gebeuren is niet evident. Maar dat er achter de schermen iets heeft gespeeld is wel zonneklaar.
Vanwege haar burgemeesterschap accepteert van Súdwest-Fryslân Jannewietske de Vries het al dan niet gedwongen vertrek van Deinum, haar partner, als wethouder van Leeuwarden. In dit kader is het opmerkelijk dat De Vries in haar gemeente wel een verhouding toestaat tussen CDA-wethouder Gea Wielinga met Jan Lutgendorff, een hoge ambtenaar uit de eigen gelederen van Súdwest. Raadpleeg daarvoor: https://www.brekt.nl/ondanks-politiek-wangedrag-werkt-ex-wethouder-gea-wielinga-bij-het-wetterskip-integriteit-burgemeester-jannewietske-de-vries-in-het-geding/
2: Ingrid Spijkers en Gerrit Hofstra
Ingrid Spijkers wordt in het najaar van 2019 hoofdredacteur van Omrop Fryslân. Haar partner Gerrit Hofstra is de woordvoerder van CdK Brok, maar volgens de commissaris is er in deze situatie geen sprake van belangenverstrengeling.
CdK Brok zegt in het FD van 8 oktober 2019:
“Hofstra is in profesjonal. Ik sjoch dêr net 1-2-3 in probleem yn. Wy moatte it der wol in kear oer hawwe en rolbewustwêzen is belangryk. Mar hy sil him op in yntegere wize ynsette. Hofstra hat in goede reputaasje by ús en wy hawwe der alle fertrouwen yn dat hy der op in goede wize mei omgiet.”
Weinig overtuigende uitlatingen van CdK Brok. Hij had deze banencombinatie van Spijkers en Hofstra vanuit het oogpunt van mogelijke belangenverstrengeling sowieso niet toe mogen staan. Hoewel een ander situationeel verband en toch ook weer vergelijkbaar: Deinum moest als wethouder wel plaatsmaken, omdat zijn partner het burgemeesterschap Súdwest verkreeg.
Hofstra had gewoon overgeplaatst dienen te worden. Ook had hij daar zelf op kunnen aandringen. Maar de woordvoerder kiest voor een mooie baan in It Provinsjehûs aan de Tweebaksmarkt en niet voor geloofwaardigheid. Tegelijk kan de journalistieke onafhankelijkheid van de hoofdredacteur van Omrop Fryslân, Ingrid Spijkers, in twijfel worden getrokken. De Friese terp kenmerkt zich hier door kleingeestigheid.
3. Caroline van de Pol en Felix van Beek
In de zomer van 2020 wordt Caroline van de Pol (VVD) voorgedragen als burgemeester van Terschelling. CdK Brok is daarmee niet in zijn nopjes. Ze heeft namelijk een verhouding met de net aangetreden onafhankelijke wethouder Felix van Beek in Smallingerland.
Deze situatie is een andere dan die omtrent Deinum en De Vries, aldus CdK Brok (FD, 28-08-2020), want Terschelling en Smallingerland zijn geen buurgemeenten en Leeuwarden en Súdwest-Fryslân daarentegen wel.
Journalist Pieter Atsma in het FD:
CdK Brok “zegt dat hij zo nodig aandacht zal besteden aan de situatie in zijn rapportage aan de minister, die onderdeel is van de procedure bij de voordracht van nieuwe burgemeesters.”
Atsma is een kundig journalist, want hij wijst erop dat Van de Pol en Van Beek elkaar op bestuurlijk niveau op diverse manieren kunnen ontmoeten:
“Zo zijn er allerlei samenwerkingsverbanden tussen Friese gemeenten, bijvoorbeeld bij omgevingsdienst FUMO en in de Vereniging Friese Gemeenten, en hebben de gemeenten daarbinnen ook vaak uiteenlopende belangen.“
De argumentatie van CdK Brok dat Terschelling en Smallingerland geen buurgemeenten zijn en daarom de genoemde relatie acceptabeler is dan die tussen Deinum en De Vries, is zwak. Dat wordt geaccentueerd door de Friese samenwerkingsverbanden die Atsma opsomt. Ook is het noemen van de rapportage door CdK Brok niet bepaald overtuigend; meer een formeel zwaktebod.
Conclusie
CdK Brok hanteert een eigenaardige opvatting van belangenverstrengeling waarvan vriendjespolitiek deel uitmaakt. Het aanzien van het publieke bestuur in It Heitelân is door Arno Brok op ondoordachte wijze op de proef gesteld. Hopelijk gaat dat in zijn tweede ambtstermijn beter.
Wiebe Dooper
Geraadpleegde bronnen:
4 september 2018:
https://www.omropfryslan.nl/nl/nieuws/837106/henk-deinum-stopt-na-10-jaar-als-wethouder-van-leeuwarden
8 oktober 2019:
https://frieschdagblad.nl/regio/Nieuwe-Omrop-hoofdredacteur-Ingrid-Spijkers-had-heimwee-naar-journalistiek-26793818.html
28 augustus 2020:
https://frieschdagblad.nl/regio/Relatie-tussen-nieuwe-burgemeester-Terschelling-en-wethouder-Smallingerland-Brok-wil-gesprek-26805914.html