In de stad Kampen werd op maandag 3 november 1947 binnen de familie Elzenga een zoon geboren die de naam Ties meekreeg. Deze voornaam was in 1947 geen algemene, na het jaar 2000 werd er vaker gebruik van gemaakt. De oorspronkelijke betekenis mag zijn: geschenk van de Heer. Na een rechtenstudie werkte Ties aanvankelijk bij de Koninklijke Luchtmacht, waarna zijn vormende baan op het ministerie van Binnenlandse Zaken hem in de bestuurlijke wereld terecht deed komen. Hij had al een zekere positie opgebouwd binnen dat ministerie, toen hij in november 1979, als piepjonge burgemeester (nauwelijks 32 jaar oud), werd benoemd in de, nu voormalige, gemeente Hemelumer Oldeferd (ARP/CDA). Daarnaast was Elzenga nog waarnemend burgemeester van Hindeloopen (1981-1984, dan opgeheven), alvorens in Bolsward terecht te komen. Hij sloot zijn lange, bestuurlijke loopbaan, na nog werkzaam te zijn geweest in Naaldwijk, af in Veenendaal (2004-2012).
Nadat op 27 januari 1984 in de Bolswarder raadzaal afscheid werd genomen van burgemeester Johan Mulder, kon een week later de nieuw benoemde mr. Ties Elzenga de voorzittershamer overnemen. Hij kwam van Hemelumer Oldeferd, een gemeente die per 1 januari 1984 werd opgesplitst: deels opgenomen in Gaasterland-Sloten, deels, met de stadjes Stavoren, Hindeloopen en Workum, gevormd tot de nieuwe gemeente Nijefurd, die weer later onderdeel ging uitmaken van de huidige gemeente Súdwest-Fryslân, net als Bolsward. Dat gebeurde op 1 januari 2011.
Elzenga kreeg op het bordes van het stadhuis de stadssleutels overhandigd van loco-burgemeester Minie v.d. Werf-Palstra. In zijn dankwoord kon Elzenga het niet nalaten om ook zijn vorige gemeente indirect aan te halen: ‘Als het regent in zuidwest-Friesland, druppelt het in Bolsward’.
Bij de installatie in Bolsward waren ook Ties’ vrouw Els Duynstee en hun kinderen aanwezig.
Een van de eerste besluiten die hij de eerstvolgende raadsvergadering, 6 maart 1984, afhamerde, was het besluit om op de gemeentelijke begroting geld te reserveren om de Broerekerk te conserveren. Hij zal zijn hele bestuurlijke periode in Bolsward blijk geven van een enorme belangstelling voor haar historie en oude cultuur.
Noemenswaard is dat per 1 januari 1987 als gemeentesecretaris werd benoemd Jan Terra (1944-2021), destijds woonachtig in Koudum en in dienst van de gemeente Nijefurd als hoofd financiën. Hij volgde zijn oud-burgemeester naar de gemeente Bolsward en bleek 17 jaar lang een zeer vakkundig ambtenaar te zijn, die op de politieke achtergrond fungeerde als een betrouwbaar en raadpleegbaar secretaris voor zowel het college als de gemeenteraad en geliefd onder het ambtelijk personeel. Hij volgde Willem Ziengs (1927-2003) op, die per 1 januari 1987 met vervroegd pensioen ging.
De scherpe tegenstellingen die de Bolswarder raad kenmerkten tot halverwege de jaren ’80 vervlakten na de komst van Elzenga en Terra naar de Gysbertstêd. Ook de plaatselijke politieke verhoudingen waren aan veranderingen onderhevig. Mocht burgemeester Mulder veel, meest kritiekloze, steun verwachten van raad en wethouders, nadien kon Elzenga, in het algemeen, uitgaan van een minder verdeelde raad en een ander college, waarvan de scherpe, en soms oververhitte, kantjes grotendeels af waren. Aanvankelijk hadden in het college plaatsgenomen Minie van der Werf-Palstra (KVP/CDA) en PvdA-er mr. Toon Kerssemakers (1946-2022); na het vertrek van Kerssemakers kwam PvdA-er drs. Stef de Haas (1933-2015) zijn plek innemen.
Zuivelschool
Hoewel er toch politiek gezien gevoelige onderwerpen speelden, denk aan het vertrek van de tot het laatst zo genoemde ‘Zuivelschool’ (Rijks hogere en middelbare school voor levensmiddelentechnologie), benaderde Elzenga deze met een professionele werkwijze: het onderwerp centraal stellen, en niet de (vaak begrijpelijke) emoties die eronder lagen. Dat was niet altijd gemakkelijk voor Ties Elzenga, want zoals dikwijls bij een burgemeester, moest hij elders soms een tegengesteld belang verdedigen of ermee akkoord gaan. Daarbij meest logischerwijs een scheiding aanbrengend tussen beide functies namen sommige Bolswarders hem in zeker opzicht kwalijk.
Bekend uit deze periode blijft het plaatselijke protest tegen het gedwongen vertrek van de Zuivelschool, opgegaan in een groter geheel, met als nieuwe vestigingsplaats Leeuwarden. Deze uitruil van culturele en onderwijs instellingen was al enige tijd in voorbereiding, waarbij landelijke en provinciale politici (Bukman, Wiegel, Vonhoff, denk aan het Herenakkoord) de grote lijnen bepaalden en regionale bestuurders (o.m. een aantal burgemeesters) er vervolgens invulling aan gaven. Bolsward had niet eerder zo een groot protest tegen een overheidsmaatregel gekend: het hoogtepunt was de grote demonstratie in Den Haag in november 1992 die grote landelijke aandacht trok. Talloze bussen brachten grote delen van de Bolswarder burgerij naar Den Haag. Het mocht echter niet baten, Bolsward raakte deze ‘Súvelskoal’ kwijt. Een opleiding die in 1904 in Bolsward stevige vorm kreeg na overheidsbemoeienis uit De Haag, na eerst een vijftiental jaren een private opzet te hebben gehad.
Bestuur en cultuur
Zoals gezegd, Elzenga was een professioneel bestuurder bij uitstek. Zijn loopbaan werd niet bepaald door opportunisme of het verkrijgen van aanzien, maar puur door de liefde die hij kon opbrengen voor het vak, met daarnaast een stevige bestuurlijke aanleg.
Hij kwam uit een gereformeerd gezin waar het begrip ‘cultuur’ een voorname plaats innam. Niet alleen Ties zelf had een sterke band met alles dat naar cultuur ademde in de Friese gemeente Bolsward, ook zijn broer Eelco Elzenga bezat die aanleg. Hij was oud-hoofdconservator bij (museum) Paleis Het Loo in Apeldoorn. Ook schreef hij enige boeken met als onderwerp (de bewoners van) Het Loo en oude kerken in Overijssel.
Dat Ties zeer veel interesse had voor de (plaatselijke) historie blijkt ook uit zijn inbreng om een aantal boeken over de Bolswarder geschiedenis flink te promoten. Hij zette de historicus Wiebe Dooper uit Sneek aan om diens universitaire eindscriptie over de geschiedenis van de joden van Bolsward een mooie eindvorm te geven in een boekwerk, ‘De joden van Bolsward’. Aldus geschiedde.
En ook de dan al met pensioen zijnde Henk Andela, al bij de gemeente werkzaam tijdens de oorlogsjaren en zeer betrokken bij de plaatselijke (vooral katholieke) geschiedenis, bracht hij tot het publiceren van het boekwerk ‘Bolsward, van Handelsstad naar Hanzestad’, waarover Andela al in 1980 een artikel schreef in het Bolswards Nieuwsblad. Dit werk zou het bewijs moeten leveren dat Bolsward tot het Hanzeverbond zou hebben behoord. Dat ik, en ook tal van andere historici, daar anders over denk en ik op een aantal plaatsen daarover mijn mening heb gegeven, zal bekend zijn. Met een uitgebreid en onderbouwd artikel over de illusie van Bolsward als Hanzestad wil ik t.z.t. op terugkomen.
Vijf gemeenten in 33 jaar
Hoe bijzonder ook, die loopbaan van Ties Elzenga. Hij diende als burgemeester een vijftal (!) gemeenten: Hemelumer Oldeferd (1979-1984), Hindeloopen (wnd. 1981-1984), Bolsward (1984-1993), Naaldwijk (1993-2004) en Veenendaal (2004-2012). Al deze gemeenten zullen na het vertrek van Elzenga ophouden zelfstandig te zijn, behalve Veenendaal, de gemeente waarop hij zo trots was, o.m. vanwege de ‘groene’ uitstraling ervan.
Het valt op: in alle gemeenten waar Elzenga burgemeester was, hoorde je na zijn vertrek dat hij gezien bleef als een kundig bestuurder die zijn vak uitoefende zoals het behoort. Staande boven de partijstromingen en met oog voor de rijkdom van de plaatselijke cultuur. De Kamper jongen Ties kan met voldoening terugkijken op een professionele loopbaan als burgemeester, zeker als die van Bolsward.
© Willem Haanstra
Deze bijdrage over burgemeester Ties Elzenga is de zevende in een reeks van tien over Bolswarder burgemeesters.
Geraadpleegde bronnen:
Media jaren 1984-1992
Raadsverslagen 1984-1992
Henk Andela
Wiebe Dooper
Niet nader te noemen raadsleden en
ambtenaren van de voormalige gemeente Bolsward.