In de rij van de tien laatste burgemeesters van Bolsward neemt Johan Mulder een bijzondere plaats in. Geworteld in de Gysbertstêd en dan later de burgemeester daarvan worden, was uniek na 1824, toen besloten werd dat voortaan een gemeente niet meer dan één burgemeester mag tellen. Deze wordt benoemd bij koninklijk besluit, na advies van de Commissaris van de Koning, een vertrouwenscommissie en de minister van Binnenlandse Zaken. Zo ook Johan Mulder. Wat niet eerder voorkwam: een Bolswarder die het tot burgemeester van de eigen gemeente schopt, waar hij geboren en getogen is.
Ondanks dat onze relatie slecht was, wil ik in deze bijdrage over de laatste tien burgemeesters persoonlijke gevoelens achterwege laten. Het laatste deel van dit verhaal over burgemeester Mulder zal weliswaar gaan over een merkwaardige confrontatie tussen ons, maar een feitelijke weergave van Johan Mulder als mens en als burgemeester staat voorop.
Ik heb dit verhaal vóór publicatie voorgelegd aan de familie Mulder en dank hen voor de positieve en aanvullende wijze waarop gereageerd is.
Geboorte
De geboorte van Johan Mulder vond plaats op zondag 13 juni 1920. De naam die aan de jongen gegeven werd, was Johan Marinus Antonius, J.M.A. Mulder dus. Vaak wordt, foutief, een voornaam als Anthonius geschreven, met de letter h erin. Zijn vader, Thomas Mulder, van 11 mei 1883, had de leiding over de plaatselijke wasserij, Florence geheten, en had een broze gezondheid. Zijn moeder, Johanna Ida Wartna, was van 12 september 1886. Ze huwden op 5 mei 1919 en kregen twee zoons en twee dochters. De tweede zoon, Herman, was meervoudig gehandicapt. Het was wegens de gezondheidsredenen van vader Thomas dat al in 1937, drie jaar voor het uitbreken van W.O. II, Johan de leiding over de wasserij moest overnemen. Zijn vader bleef op de achtergrond vooreerst een sturende rol spelen voor de dan nog zeer jonge Johan.
zit Herman. Collectie familie Mulder
Florence
Thomas begon de wasserij, met voornamelijk vrouwen als werknemer, in 1913. Hij noemde de wasserij ‘Florence’, naar de voornaam van een tante. Sindsdien is de fabriek, met de nodige ups en downs, voornamelijk in familiehanden gebleven en heeft zich sterk uitgebreid, qua locatie, organisatie, personeel en omzet. Tegenwoordig is het de grootste wasserij op één locatie in Nederland. De kleinzoon van Thomas, de oprichter, heeft het bedrijf in 1969 behoed voor de ondergang, toen zijn vader, Johan Mulder, het niet meer in het bedrijf zag zitten. Thom, vernoemd naar zijn grootvader, toog aan de slag en maakte het bedrijf weer toonaangevend in Nederland.
Florence, langs de Bolswarder gracht, schuin tegenover de Zandsterpoort. In het
eerste huisje rechts op de foto woonde de familie Bijlsma. Collectie Tonnie Siemonsma
Oorlogsjaren
Vlak naast deze wasserij woonde Antoon Bijlsma. Al snel na de oorlog zal hij voor werk verhuizen naar Limburg, waar hij de rest van zijn leven zal blijven wonen. Deze geboren en getogen Bolswarder, van maart 1923, weet, wanneer ik hem in deze maand dat hij 100 jaar wordt, bel, nog helder hoe het leven bij de Mulders verliep. Hij herinnert zich de vader van Johan Mulder als een bijzonder vriendelijke man, met een kwakkelende gezondheid.
Tijdens de oorlogsjaren kwam Thomas Mulder, die de Duitse bezetting als een loden last met zich meedroeg, aan moeder Bijlsma vragen of Antoon, net 20, een pro-Duitse leus wilde verwijderen die Duitsgezinde Bolswarders op de schoorsteen van de wasfabriek hadden geschilderd. Antoon kreeg daar een heel leuk bedrag voor, van Mulder. Het was een riskant werkje voor Antoon, want ook in die buurt woonde de zeer Duitsgezinde familie Rijpma, waarover ik uitgebreid schreef in het boek ‘Bolsward in Oorlogstijd’.
Op het eind van de oorlog dook, mede op advies van vader Mulder, Johan enige tijd onder bij boer Buwalda op Ymswâlde, een buurtschap onder Bolsward.
Johan, Zus en politicus Mulder
Vlak na de oorlog, op 27 mei 1946, trouwde Johan met Agatha Margaretha (Zus) Galama (van 18 juni 1919), een boerendochter uit een kroostrijk katholiek gezin van Tjerkwerd. Ze kregen negen kinderen. Zus, de moeder, was bijzonder muzikaal en speelde graag piano. Volgens mensen die haar gekend hebben, was het een vriendelijke en charmante dame. Ze overleed al op tamelijk vroege leeftijd, na een lang ziekbed, op 3 juni 1980.
Na de oorlog wijdde Johan zich geheel aan de verdere uitbouw van de wasserij. Hij bedacht de destijds bekende slogan ‘Doe de was de deur uit’, die overigens later, toen zoon Thom de leiding had overgenomen, geschrapt werd als reclameleus. Thom vond deze leus niet meer passen bij de wasserij zoals hij die voor zich zag. Naast werkgever was Johan ook op andere terreinen actief binnen de Bolswarder gemeenschap. Als sportliefhebber voelde hij zich verbonden met de plaatselijke, katholieke, voetbalclub R.E.S. Hij verkeerde graag in de z.g. hogere kringen van de stad en begon zich te interesseren voor de politiek. Daarbij had hij een duidelijke voorkeur voor de conservatieve richting binnen de KVP (Katholieke Volkspartij), waar hij zich bij aansloot.
© Willem Haanstra